Visa International Soruşturması Hakkında Açıklamalar
Özlem ÖKSÜN

Visa Intermational olarak bilinen Visa kartları 31 Ocak 1977'de üyeleri ile akdettiği uluslararası kart ödeme sistemini menfi tespit veya 81(3)'üncü maddesi kapsamında bireysel muafiyet talepli olarak Komisyon'a bildirmiştir. 

Visa International tarafından yapılan bildirime ilişkin olarak Komisyon 29 Nisan 1985 tarihinde muafiyet belgesi vermiş fakat, İngiliz Perakende Konsorsiyumu'nun ilgili ödeme sistemi içerisinde bulunan değiştirme ücretine ilişkin olarak Komisyona şikayette bulunmuştur Bu şikayet üzerine Komisyon, araştırmaya tekrar başlamış ve 1985 yılında vermiş olduğu muafiyet belgesini 4 Aralık 1992 tarihinde geri çekmiştir. 23 Mayıs 1997 tarihinde Eurocommerce'ün uluslararası kart ödeme sistemine ilişkin olarak yapmış olduğu şikayeti de kapsam dahiline almıştır[1]. 

Soruşturmanın henüz sonuçlanmadığı bu aşamada, taraflar ve anlaşmaya ilişkin detaylı bilgilerin irdelenmesinin önemli olduğunu düşÃ¼nülebilir. 



Visa International 
Kısaca Visa olarak adlandırabileceğimiz Visa Uluslararası Hizmet Şirketi dünya çapında 21,000 finansal kuruluşun üyesi olduğu kar amaçlı bir kuruluştur. ABD'de mukim Visa, kart sistemleri ağı işi ile iştigal etmektedir. Sistem, VisaNet adıyla anılan ve markaları kontrol ve idare eden, sistemin kurallarını belirleyerek dünya çapında yayılmış olan bilgisayar ve telekomünikasyon sistemleri marifetiyle otorizasyon ve takas işlemlerini yürüten sistem aracılığıyla faaliyetlerini sürdürmektedir. Visa kart sisteminin diğer bir özelliği ise kart sahiplerinin kartlarının veya visa kartını kabul eden teşebbüslerin imzaladığı anlaşmaların Visa tarafından değil sistemin üyesi olan finansal teşebbüsler tarafından akdediliyor olmasıdır. 



Visa dünya çapında faaliyet gösterdiği bölgeleri altıya ayırmıştır. Bu ayırım içerisinde Visa AB olarak öngörülen bölge, AB üyesi ülkeler dışında İzlanda, Liechtenstein, Norveç, Türkiye, İsrail, Kıbrıs ve Malta'da dahil olmak üzere toplam 5.000 Visa üyesi teşebbüsü kapsamaktadır. Bu bölgeye ilişkin kararlar, karar alma organı olan ve iki senede bir Avrupa Birliği bölgesinde bulunan finansal teşebbüsler tarafından seçilen AB bölgesi Yönetim Kurulu'na delege edilmiştir. Avrupa Birliği Bölgesi Kurulu, bölgesel tüzüklerin adaptasyonu, bölge içerisinde ortaya çıkan üyelerin kabulü ve reddi ve buna bağlı olarak bölge içerisinde uygulanan ücretlerin arttırılması gibi bölge içi işlerden sorumludur. AB kurulu Ulusal Visa grubu üyesi olan ülkelerin Visa kart programının geliştirilmesi ve idaresini bu üyelere bırakmıştır. 



Visa Üyeleri 
Genel anlamda kendi ülkesinde ticari bankacılık faaliyeti ile iştigal eden ve vadesiz mevduat kabul etme hakkı bulunan teşebbüsler Visa'ya üye olabilirler. Fakat Yönetim Kurulu tarafından kendilerine rakip olabilecek teşebbüsleri Visa üyesi olarak kabul etmezler.

Bu yazıda bahsedilen soruşturmadan ayrı olarak fakat bu anlaşmanın bir parçası olan bir madde hakkında başka bir şikayet yapılmıştır. Visa kart sisteminin nasıl işlediğini ve rekabetin ne boyutta olduğunu anlamak amacıyla bu noktada bu şikayetinde kısaca belirtilmesinin gerekmektedir.

American Express (Amex) ve Dean Witter Discover (DWD) Visa'nın Avrupa pazarında, üye bankaların Amex ve DWD olarak adlandırılabilecek rakip kartların pazara girmesini engellemesinden ötürü Komisyona şikayette bulunmuştur[2]. Visa aşağıda detaylı olarak anlatılacak olan ağ sistemi içerisinde işlerini yürütmekte iken Amex ve DWD kapalı bir döngü içerisinde faaliyet göstermektedirler.

Komisyon şikayeti değerlendirerek, (Eurocard-Mastercard bu kısıtlamanın içinde bulunmamaktadır) kart dağıtan bankaların Avrupa'da pazar payı çok fazla olan Visa üyeliği marifetiyle elde ettikleri gelirden, başka bir kartı dağıtmak amacıyla vazgeçmelerinin pek mümkün görünmemesi ve bankaların müşterilerin sunacakları kart çeşitlerinin azalması sebebiyle bankalar arasındaki rekabetin azalması sebebiyle 82(1) madde kapsamına girdiğine karar vermiştir. 



Visa International'ın AB Kurulu'nun 1996'da aldığı karar sonucunda Avrupa şubelerinin rakip kartları çıkartması ile ilgili sözleşmelerle getirilmiş olan engellerin hiçbiri kalmamıştır. Bu durum karşısında şikayetçi taraflar şikayetlerini geri çekmiş ve dava kapanmıştır. 



AB bölgesinde iki türlü Visa aboneliği bulunmaktadır. Amir üyeler kart çıkartırken ortak üyelerin, amir üyelerden birisi tarafından desteklenmesi gerekmektedir. Ortak üyeler ancak desteklendiği amir üye ile arasındaki anlaşmanın sınırları çerçevesinde öngörülen işleri gerçekleştirebilir. Yalnızca amir üyeler Visa'ya hizmet ücreti ödemektedir ve oy hakları bulunmaktadır. Bu iki gruba ek olarak bazı üye ülkelerde ise Visa grup üyesi adı altında başka bir grup bulunmaktadır. Bunlar üyelik haklarını tam olarak uygulamaktadır ve ayrıca kendi üyeleri arasında Visa kart programlarını yürütmektedir. 



İlgili Pazar 





Visa'nın Komisyona yaptığı bildirim kart ödeme sistemlerini kapsamaktadır. Visa kartlarının kullanımı iki şekilde gerçekleşmektedir. Bunlardan ilki Visa kartlarının genel olarak tüketiciler tarafından alınan ürün veya hizmetlerin bedellerinin ödenmesi esnasında kullanılmasıdır. Burada dört farklı taraf faal olarak bulunmaktadır. Taraflar; Visa kart sahibi, dağıtıcı banka (visa kartını kart sahibine veren banka), tüccar ve tedarikçi bankayı kapsamaktadır. Diğer kullanım alanı ise banka şubeleri veya ATM makinalarından nakit para çekimi esnasında kullanılmasıdır. Bu kullanım alanında ise taraflar Visa kart sahibi, dağıtıcı banka ve ATM işletmecisidir. 



Visa kart kullanıcılarının kartlarını alıp ödemeler ve nakit amacıyla kullanmaları için dağıtıcı bir banka ile anlaşma yapması gerekmektedir. Bu anlaşma genellikle yılık bir kart ücretini, tüccara ödenecek ücretleri ve diğer yükümlülükleri kapsamaktadır. 



Kart ile yapılan ödemelerde aşağıdaki yol izlenmektedir. 



(i) kart sahibi ile tüccar sürşarj bedeli de dahil olmak üzere ürün veya hizmetin fiyatı üzerinde anlaşırlar, 



(ii) kart geçerliliğini kontrol eden ve geçerli meblağ için provizyon veren makinadan (ör: terminal) geçirilir, 



(iii) daha sonra ilgili işlem tamamlanır ve tedarikçi bankanın kart sahibi bankaya işleme ilişkin ücreti ödediği bankalar arası işlem gerçekleşir, 



(iv) tedarikçi banka ve kart sahibi banka, müşterilerine işlem masrafını ödetebilir. 



Karttan nakit para çekimi de kart ile yapılan ödemeye benzer bir yol izlemektedir. Fakat burada tüccar yerine paranın çekildiği ATM makinasının işletmecisi bulunmaktadır. 



Avrupa'da Visa'nın yanı sıra Europay International ve MasterCard International (Europay aracılığıyla), Japan Credit Bureau (JCB) gibi uluslararası ödeme sistemleri ve American Express ve Diners Club gibi uluslararası özel sistemler bulunmaktadır. Yukarıda bahsedilen tüm kart sistemleri içerisinde en yaygın olan ve Visa'nın Avrupa'daki en büyük rakibi Europay'dır. Visa ve Europay Avrupa'da kullanılan uluslararası kart pazarının % 90'ını elinde bulundurmaktadır. Ãœye ülkeler arasında dengeler değişmekle beraber genel olarak Visa % 53'lük pazar payına sahipken Europay'ın pazar payı % 33 seviyesindedir. Visa Birleşik Krallık, İspanya, Fransa, İtalya gibi ülkelerde daha güçlü iken Europay, Almanya, Hollanda ve Avusturya gibi ülkelerde daha güçlüdür. 



Hemen hemen tüm üye ülkelerde visa kartları, amir veya ortak Visa üyeleri veya grup üyelerinin üyesi olan bankalar aracılığı ile verilmektedir. Kart sağlayıcılar üye ülkeler arasında farklılıklar göstermektedir. 



Bildirimi Yapılan Anlaşma 



Bildirime konu anlaşma Visa ortakları, üyeleri ve Visa kartlarına ilişkin tedarikleri içeren kural ve kararları düzenlemektedir. Anlaşmanın maddeleri Visa ile üyeleri arasındaki ilişkileri ve ayrıca Visa üyelerinin arasındaki ilişkileri düzenlemektedir. 



Bildirimi yapılan anlaşmanın incelenmesinde fayda olan bir takım maddeleri bulunmaktadır. Bu Maddeler; 



(i) Ayırımcılık Yapılmaması Maddesi 



Visa anlaşmasında bulunan ayırımcılık yapılmaması maddesi tüccarın, visa ile ödeme yapan kart sahibinin ödeyeceği tutarın üzerine herhangi bir komisyon koymamasını ve nakit gibi başka şekillerde yapılan ödemelere ise herhangi bir indirim yapılmamasını öngörmektedir. Bahsi geçen madde Birleşik Krallık, İsveç ve Hollanda gibi ülkelerde rekabet hukukunun yasak teşkil eden maddelerine girmesinden ötürü uygulanmamaktadır. 



(ii) Bölgesel Lisans Prensibi 



Visa kartların çıkartılması ve tedariği yalnızca Visa ödeme kartları üyesi ve lisans sahipleri tarafından gerçekleştirilebilir. Esas olarak teşebbüsler yalnızca merkezlerinin bulunduğu coğrafi bölgede Visa kartlarının çıkartılması ve tedariği işlemi ile iştigal edebilmekte ise de, bazı üyeler sınırlar arasında da kart çıkartma ve tedariği işiyle uğraşabilir. 



(iii) Sınır Ötesi Kart Çıkartılması 



Visa kuralları, üyelerin bulundukları sınırlar dışında kendi kendilerine Visa'ya katılabilen iştirakleri veya kuracakları yabancı ofisler vasıtasıyla faaliyet göstermelerinin mümkün olduğunu belirtmektedir. 26 Mayıs 2000 tarihinde getirilen yeniliklerle üyelerin diğer üye ülkelerde sınırlar arası kart çıkartma işlemini gerçekleştirebilmesi için bu ülkelerde iştiraki veya şubesi bulunmasını zorunlu koşmuştur. Visa sisteminin güvenliğinin ve kalitesinin korunması sebebiyle sınırlar arası işlemlerde ilgili üyenin faaliyet gösterdiği ana bölgede tecrübeli bir kart çıkarıcı olması gibi minimum şartlar getirmiştir. 



(iv) Sınır ÖtesiTedarik 



Visa'nın mevcut kuralları, uluslararası havayolları ve benzer kategorilerin sınırlararası tedariğini kabul etmektedir. EU/EFTA sınırlar arası tedarik programı çerçevesinde 1994 yılından itibaren herhangi bir iştirak veya şube bulunması zorunluluğu olmaksızın işlemler banka ile tedarikçi tüccar arasında gerçekleştirilmektedir. Visa ilgili programı yalnızca araba kiralama şirketleri, oteller, feribot ve cruise hatlarını işleten uluslararası tüccarlar ile sınırlandırmıştır. 



Yukarıda incelenen ilgili anlaşmaya ve bu anlaşmaya bağlı şikayetlere ilişkin olarak Komisyon, Visa sisteminin özünü oluşturan değiştirme ücretinin Roma Anlaşmasını ihlal ettiğine karar vermiş ve anlaşmanın bu madesine ilişkin olarak soruşturma başlatmıştır.