Rekabet Hukuku bakımından
İngiliz ve Türk Telekomünikasyon Otorileri’nin
Karşılaştırılması

ESC Consulting

OFTEL İngiliz telekomünikasyon sektörünün sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlamakla yükümlü devlet kurumudur. OFTEL 1984 yılında çıkarılan Telekomünikasyon Kanunu ile kuruldu. OFTEL’in birçok görevi bulunmasına karşın içlerinde en önemlisi telekomünikasyon lisanslarının devri ve bunların uygulanmasını gözetmektir. Gerektiğinde bu lisans anlaşmalarında değişikliklere gidilmesini sağlama yetkisine de sahiptir.

Telekomünikasyon sektöründe faaliyet gösteren her firma lisans alma mecburiyetindedir, bunların arasında yerel kablo şirketleri, mobil telefon operatörleri ve diğer operatör şirketler yeralmaktadır. Bu lisans devirlerinde operatörlerin ne yapıp yapamayacağı ayrıntılı olarak belirtilir. Bir örnek vermek gerekirse her yönüyle dev bir şirket olan eski devlet tekeli British Telecom’un lisans sözleşmesinde temel ağ hizmetleri ücretlerinin belli bir oranın üzerinde olamayacağı belirtilmekte, yerel kablo şirketlerinin sözleşmelerine ise kuracakları ağ yapıları için tutturulması gereken zaman hedefleri konmaktadır. Operatörler tarafından verilen hizmetlerden faydalanan tüketiciler de lisans almak zorundadırlar ve bu lisansların devri ve denetlenmesi de OFTEL’in sorumluluğundadır. Ancak bu lisanslar ferdi olarak değil grup adına verilir; mesela evlerdeki sabit hatlı telefonların kullanım lisansı gibi.

OFTEL’in kuruluş amacı tüketicilerin çıkarlarını korumaktır. Bunu gerçekleştirirken tüketicilerin kalite, fiyat ve tercih hakkı bakımından en iyi hizmeti almasına çalışır. Bu hedefi gerçekleştirmek için elindeki yegane araç ise rekabetin tesisidir. Ne kadar çok rekabet olursa telekomünikasyon sektöründeki hizmet kalitesi de o derecede artacaktır.

OFTEL’in görevleri incelendiğinde; 1984 tarihli Telekomnikasyon Kanunu’na göre OFTEL’in birçok görevi bulunmaktadır. Bunlar kısaca:

• Lisans sahiplerinin lisans anlaşmasının hükümlerine uymasını gözetmek,
• Lisans alanlarla anlaşarak lisans koşullarının değiştirilmesine karar vermek ya da tüketici haklarının korunması ve serbest rekabetin sağlanması ile ilgili olarak bir başka İngiliz devlet kurumu olan Fair Trading Office’in Genel Müdürü ile Tekeller ve Birleşmeler Komisyonu’na (Monopolies and Mergers Commission – MMC) 1973 tarihli Dürüst Ticaret Kanunu (tüketici haklarının korunması hakkında) ve 1980 tarihli Rekabet Kanunu’na istinaden başvuru yapmak,
• Sanayi ve Ticaret Bakanlığı aracılığı ile Hükümete telekomünikasyon sektörü ve devredilecek lisanslarla ilgili bilgi ve tavsiye vermek,
• Tüketicilerin işlerine yarayabileceğini düşÃ¼ndüğü her türlü bilgiyi derlemek ve yayınlamak,
• Telekomünikasyon sektöründe hizmetler ya da donanımlara dair yapılan şikayet ve soruşturmaları incelemek.

Teşkilat Genel Müdürü’nün görevlerine bakıldığında; Teşkilat Genel Müdürü Kanun’un kendisine verdiği yetkilere dayanarak:

• Ãœlke çapında telekomünikasyon hizmetlerinin olması beklenen şekilde yerine getirilmesini sağlamak (buna acil çağrı servisleri, telefon kulübeleri, sarı sayfalar ve kırsal alandaki hizmetler, vs.. de dahil)
• Bu hizmetleri sunanların yeterli finansmana sahip olmasını gözetmek,
• Tüketicilerin çıkarını korumak,
• Etkin bir rekabet ortamının oluşmasını sağlamak ve bunu korumak,
• Hizmet verenlerin etkin çalışmasını sağlamak,
• Araştırma ve geliştirme faaliyetlerini desteklemek,
• Telekomünikasyon sektörünün önde gelen yabancı yatırımcılarını İngiltere’ye çekmek,
• İngiliz menşei telekomünikasyon şirketlerinin uluslararası platformda rekabet güçlerini artırmak.

OFTEL Genel Müdürü’nün elinde Telekomünikasyon Kanunu’ndan aldığı, özellikle lisansların devri ve koşullarının değiştirilmesi konusunda çok geniş yetkiler bulunmaktadır. Lisans alanın sözleşme koşullarına uymaması halinde üçüncü kişilerden ya da kamudan gelen talep üzerine karar alma yetkisine sahiptir. Gerektiğinde lisans alanlar arasında hakem rolü de üstlenir (mesela iki operatörün ara bağlantılar konusunda birbirleriyle bir uzlaşmaya varamamaları durumunda koşulları OFTEL belirler, bu konu özellikle tüketicilerin diğer operatörlerin kullanıcıları ile iletişim kurmaları açısından hayati öneme sahip olduğu için sağlıklı bir rekabetin mutlaka sağlanması gerekir). Genel Müdür karar alma sürecinde konu ile ilgili şahıs ve kurumlardan gerekli gördüğü bilgileri isteme yetkisine de sahiptir.

OFTEL’in diğer sorumlulukları arasında telekomünikasyon sektöründe kullanılacak araçların tespiti ve onayı gelmektedir. OFTEL Kanunun kendisine verdiği yetkilere dayanarak hangi iletişim araçlarının nerede kullanılacağını belirlemek yetkisine sahiptir. OFTEL devredilen lisansların sözleşmelerini, ayrıca bunlara getirilen değişiklikleri, düzenlemeleri arşivinde saklamakla da yükümlüdür. Son kullanıcılara verilecek telefon numaralarını düzenlemek ve operatörlere hat blokları tahsis etmek de OFTEL’in sorumluluğundadır.

Telekomünikasyon sektörüne dair Avrupa Birliği ve dünya genelindeki çalışmaları izlemek de OFTEL’in sorumlulukları arasındadır. Genel Müdür her yıl Hükümete ve Parlemento’ya sunmak üzere bir rapor hazırlar.

OFTEL’in statüsüne bakıldığında, OFTEL herhangi bir bakanlığa bağlı olmayan bir Hükümet kurumu olduğu görülmektedir. OFTEL Genel Müdürü Maliye ve Ticaret Bakanı tarafından beş yıllığına atanır.

Merkezi Londra’da bulunan Kurum’un 190 kadar çalışanı bulunmaktadır, bunların arasında kamu hizmetinden gelenler olduğu gibi, tüketici hakları uzmanları, rekabet uzmanları, sektör bazında uzmanlar gibi birçok farklı alanlardan uzmanlar yeralmaktadır. Her ne kadar kuruluş aşamasında OFTEL’in masrafları Parlemento tarafından karşılandıysa da günümüzde giderlerinin hemen hemen tamamı lisans bedelleri ile karşılanmaktadır.

OFTEL’in en önemli amacının tüketicilere yardımcı olmak olduğu belirtildi; örneğin farklı operatörler arasında ara bağlantı kurulabilmesini OFTEL sağlamıştır. Bunun yanısıra tüketicilerin günlük şikayet ve önerileri de dikkate alınır ve çözüm üretilmeye çalışılır.

OFTEL Genel Müdürüne görevini yerini getirirken altı danışma grubu yardımcı olur; bunlardan dördü Birleşik Krallığı oluşturan dört ülkedeki telekomünikasyon ve bilişim sorunlarıyla ilgilenirken, diğer iki gruptan biri yaşlı ve yardıma muhtaç insanların, diğeri ise KOBİ’lerin sorunlarıyla özel olarak ilgilenir.

Telekomünikasyon Kurumu ile OFTEL’in Rekabet Hukuku’na ve Tüketici Haklarına İlişkin Hükümler Açısından Karşılaştırması

4502 sayı ve 27.01.2000 tarihli Telekomünikasyon Kanunu’nu ile kurulan bağımsız Telekomünikasyon Kurumu da diğer telekomünikasyon otoriteleriyle aynı görev ve sorumluluklara sahiptir. Bunda Avrupa Birliği ile bütünleşme sürecimizde benzer bünyeler oluşturmak gereksiniminin de katkısı vardır. 4502 sayılı Kanun’un 4. Maddesine:

• Herkesin makul bir ücret karşılığında hizmet ve altyapılardan yararlaması
• Eşit şartlardaki aboneler, kullanıcılar ve işletmeciler arasında fark gözetilmemesi
• Uluslararası normalar uyulması
• Rekabet Kanunu hükümlerinin gözetilmesi
• Yardıma muhtaç insanlara avantaj sağlanması
• Teknolojik gelişmelerin desteklenmesi
• Fiyatlandırmaların maliyet unsuru gözönünde bulundurularak yapılması

gibi tüketici haklarını gözeten birçok hüküm konmuştur. Ayrıca 6. Maddede Kurum’un gerektiğinde Rekabet Kurumu’na başvurabileceği belirtilmiştir. 16. Maddenin m fıkrasında ise Kurum’un rekabete aykırı davranış, plan ve uygulamaları re’sen veya şikayet üzerine incelemeye ve görev alanına giren konularda bilgi ve dokümanların sağlanmasını talep etmeye yetkili olduğu bildirilmiştir. Ayrıca bu fıkranın ikinci paragrafında Rekabet Kurumu’nun da telekomünikasyon sektörüne dair yapacağı inceleme ve soruşturmalarda Kurum’un görüşÃ¼nü alacağı ve Kurum’un düzenleyici işlemlerine riayet edeceği belirtilmiştir.

Görüldüğü üzere Telekomünikasyon Kanunu’nda tüketici hakları ve rekabet kuralları azami düzeyde korunmuş, ihlaller olması durumunda ne gibi tedbirler alınacağı ortaya konmuştur. Buna göre Telekomünikasyon Kurumu ile Rekabet Kurumu arasında çok yakın bir işbirliğine gidilecek, her iki Kurum rekabetin tesis edilmesinden sorumlu iken, Rekabet Kurumu ihlaller hakkında soruşturma açıp ceza verme yetkisine, Telekomünikasyon Kurumu ise inceleme başlatıp Rekabet Kurumu’na başvurma yetkisine sahip olacaktır. Rekabet Kurumu telekomünikasyon alanında vereceği kararlarda Telekomünikasyon Kurumu’nun görüş ve işlemlerini dikkate almak zorundadır. Bu hüküm Rekabet Kurumu’nun yargılama üstünlüğünü dengeler konumdadır.

OFTEL’in de Rekabet Hukuku açısından yükümlülükleri farklı değildir. Her iki Kurum da rekabetin tesisinden sorumludur, gerekli görürlerse inceledikleri olayı Rekabet Otoritesi’ne bildirirler ve soruşturma açılmasını talip ederler. Rekabet Otoritesi ile Telekomünikasyon Otoritesi arasında mutlak bir işbirliği sözkonusudur. Birbirlerini tamamlayıcı özelliklere sahiplerdir, Rekabet Otoritesi’nin ihlalleri cezalandırma yetkisine karşılık, sektöre ilişkin konularda Telekomünikasyon Otoritesi’nden görüş alma zorunluluğu getirilmiştir. Rekabet Otoritesi, Telekomünikasyon Otoritesi’nin görüş ve işlemlerini dikkate almakla birlikte kendi başına soruşturma açabileceği gibi, Telekomünikasyon Otoritesi de rekabeti bozduğunu düşÃ¼ndüğü lisansları iptal etmek gibi cezalar verme yetkisine sahiptir.