Rekabet Hukuku Kitabı Prof. Dr. Arif Esin

6.2. Soruşturma aşaması

Bir şikayetin devreye alınmasıyla birlikte Komisyon'un, ana esasları 17/62 Sayılı Tüzük (428) kapsamında düzenlenen bir soruşturma yürütme yetkisi doğar. Bu durumda Komisyon ilgili teşebbüslerden, üçüncü taraflardan, Milli kurumlardan ve Ãœye Ãœlkeler'den ihlal iddiasıyla ilgili gerekli bilgileri toplamaya başlar. (429)

6.2.1. Bilgi isteme

Gerekli bilgi kavramı, SEP k. Komisyon vakasında, ATAD tarafından "... Soruşturmanın başlatılmasını gerekli kılan ve ihlalin varlığını kanıtlamaya yönelik her türlü bilgi..." (430) olarak tanımlanmıştır. Bununla birlikte, Komisyon'un Üçüncü ülkelerde faaliyet gösteren teşebbüslerden bilgi isteme yetkisine sahip olup olmadığı konusu yeterince açıklığa kavuşturulamamıştır. Örneğin Zoja/CSC-ICI vakasında (431) , New York merkezli Zoja teşebbüsüne gönderilen bilgi formuna cevap verilmemesi sonucunda ne yönde bir tutum sergileneceği karara bağlanamamıştır.

Şayet, herhangi bir teşebbüs, Komisyon'un bilgi istemesi üzerine kasti olarak veya bilmeyerek yanlış veya yanıltıcı bilgi verirse Komisyon bu teşebbüse para cezası verebilir. (432) Bilgi isteme hallerinde ilgili teşebbüsün gerekli bilgileri belirlenen süre içerisinde vermemesi veya eksik bilgi vermesi halinde Komisyon teşebbüsü eksikleri tamamlamaya zorlama yetkisine sahiptir. Ancak, Solvay k. Komisyon ve Orkem k. Komisyonvakalarında ATAD, Komisyon'un bilgi istemlerinin sınırlarının çizilmesinin gerekliliğini vurgulayarak, "Komisyon'un, teşebbüslerden talep ettiği bilgilerin yapılan ihlalin teşebbüs tarafından doğrudan itirafını gerektirecek yapıda olmaması gerektiği" (433) ilkesini getirmiştir.

Diğer taraftan, 17 Sayılı Tüzük, bilgi isteme hallerinde teşebbüslerin sessiz kalma haklarına ilişkin herhangi bir hüküm içermemektedir. Bu konuda Bidayet Mahkemesi, bir teşebbüsün kendini suçlu duruma sokacak bilgileri vermeyi reddetmesinin temel hak ve özgürlüklere saygı prensibi içerisindeki yerini sorgulamak durumunda kalmış ve Société Générale k. (434) Komisyon kararında ortaya çıkan içtihatı benimsemiştir. Sözkonusu karar, gerçek kişilerin üye ülkelerde yürürlükte olan ceza hukukları çerçevesinde sessiz kalma hakkından yararlanabileceğini belirtirken, tüzel kişilerin böyle bir hakka sahip olamayacağını belirtmiştir. Sonuç olarak, Topluluk rekabet kuralları teşebbüsleri doğru bilgiyi zamanında vermekle yükümlü kılarken savunma haklarına saygı prensibi doğrultusunda işlemektedir.

ATAD, 19 Mayıs 1994 tarihli SEP vakası (435) ile ilgili kararında, soruşturmaya tabi işletmelerin bilgi vermeyi reddetmelerinin ancak bu bilgilerin ticari sır niteliği taşıması durumunda kabul edilebileceğini belirtmiştir. Ancak Yüce Divan, bu tür belgelerin gizli bilgiler içerip içermediğine karar verme yetkisinin de Komisyon'da olduğunu belirtmiştir.

6.2.2. Yerinde inceleme

Komisyon'un bir diğer yetkisi de yerinde incelemedir. Komisyon, teşebbüslerde, teşebbüs birliklerinde -üçüncü şahıslar da dahil olmak üzere- yerinde inceleme yapabilir. Komisyon adına yerinde inceleme yetkisini kullanan görevlilerin teşebbüslerin kapalı veya açık her alanını incelemeye, her türlü ticari ve mesleki belgeyi görmeye ve kopyalarını almaya ve sözlü açıklama almak üzere soru sormaya hakları vardır. (436) Bununla birlikte, yerinde incelemeler sırasında, Komisyon görevlilerinin neleri sorup, neleri soramayacağı konusuna ise, henüz ne Komisyon ne de ATAD tarafından tam anlamıyla açıklık kazandırılamamıştır.

Komisyon, teşebbüslere yerinde incelemeye ilişkin bazı haklar vermiştir. Buna göre ilgili teşebbüsler, soruşturmanın uzamasına yol açmamaları kaydıyla konuyla ilgili bir konsey oluşturup yardım alma hakkına sahiptirler. Ayrıca teşebbüsler, yerinde inceleme görevini yerine getiren Komisyon yetkililerinden almış oldukları belgelerin bir dökümünü ve yerinde sözlü olarak yapılan açıklamaların yazılı bir tutanağını isteme hakkına sahiptirler. Hoechst vakasında (437) Yüce Divan, Komisyon'un, bu firmada gerçekleştirdiği incelemeler süresince almış olduğu belgelerin tamamını geri vermekle yükümlü olmadığını belirtmiş, ancak bu durumda da, Komisyon'un kanıtlamayı amaçladığı ihlal iddialarını açıkça beyan etme yükümlülüğü doğmuştur. (438)

Komisyon, incelemeler sırasında görevli memurların yetkilerini ve teşebbüslerin sahip oldukları hakları Topluluk Rekabet Politikaları üzerine 13. Rapor'da (439) tanımlamıştır. Bu rapora göre, örneğin, Italian Glass vakasında, yerinde inceleme sırasında, teşebbüste çalışma yapan ve gerekli bilgilere ulaşmaya çalışan Komisyon görevlilerine teşebbüsteki bütün dosyaların hiçbir açıklama yapılmadan sunulması, soruşturmayı engelleyici bir girişim olarak nitelendirilmiştir.

Ancak, Rapor bünyesindeki Açıklayıcı Not, Komisyon yetkililerinin bilgiye erişme hakları ile inceleme haklarına ilişkin belirleyici açıklamalar içermemektedir. Bu konuda ATAD, Komisyon görevlilerinin belge inceleme yetkilerinin, sadece önceden belirledikleri belgelerle kısıtlı olmasının, bilgiye erişme hakkının anlamını yitirmesine yol açtığı yorumunu yapmıştır. (440) Diğer taraftan Italian Glass vakasında Komisyon, incelemeye tabi işletmenin yetkililerinin, Komisyon görevlilerine, aradıkları dokümanları bulmalarında yardımcı olmakla yükümlü oldukları doğrultusunda açıklama yapmıştır.

A. M. & S. vakasından (441) çıkan sonuç ise, Komisyon yetkililerinin, şÃ¼pheli firmanın bağımsız bir avukat ile yapmış olduğu ve firmanın savunması ve çıkarlarının korunmasına yönelik yazışmalara erişme haklarının olmadığı yönündeydi.

Dikkat çekici bir diğer nokta ise, belli bir ihlalin tespiti için Komisyon tarafından toplanan bilgilerin ancak sözkonusu ihlal ile ilgili soruşturma kapsamında kullanabileceğidir. Yani, Soruşturma esnasında biraraya getirilen bilgiler bir başka soruşturma amacıyla kullanılamamakatadır. Örneğin, Dow Benelux k. Komisyon vakasında (442) , ATAD, Komisyon tarafından yürütülen soruşturmayı, daha önce yürütülen farklı içerikli bir soruşturma sırasında toplanan bilgilere dayanması nedeniyle iptal etmiştir.

Aynı kural Ãœye Ãœlke rekabet kurumlarını da bağlamaktadır. Bu doğrultuda, Ãœye Ãœlkeler'in ulusal kurumları, Komisyon tarafından toplanan bilgileri bir başka soruşturma için kullanamazlar. Komisyon'a bir bildirim için başvuruda bulunan İspanyol bankalarının verdikleri bilgileri, aralarındaki işbirliği anlaşmasına göre, İspanyol Rekabet Kurumu'na ileten Komisyon, İspanyol Rekabet Kurumu'nun bu bilgilerden yola çıkarak İspanyol bankalara karşı Rekabet Kanunu'nu ihlalden soruşturma açmasına karşı çıkmış ve soruşturmayı durdurtmuştur.