TÜRKİYE ve AVRUPA BİRLİĞİ’nde DEVLET YARDIMLARININ İZLENMESİ VE DENETLENMESİ HAKKINDA KANUNLAR ÜZERİNE GÖRÜŞ VE ÖNERİLER

4.1. Aday Ãœlkelerde Rekabet Otoriteleri ve Devlet Yardımlarının İzlenmesinden Sorumlu Kuruluşlar

Bulgaristan: Rekabetin Korunması Komisyonu rekabet konuları ve devlet yardımlarının denetlenmesinden, Maliye Bakanlığı ise Devlet yardımlarının izlenmesinden sorumludur.

Kıbrıs Rum Kesimi: Rekabetin Korunması Komisyonu rekabet konularından sorumludur. Maliye Bakanlığı’nın Ekonomik Araştırma ve Avrupa Birliği Birimi’nde devlet yardımlarının denetimi için hazırlıklar bulunmaktadır.

Çek Cumhuriyeti: Rekabetin Korunması Ofisi Çek Cumhuriyeti’ndeki hem rekabet hem de devlet yardımları konularından sorumludur.

Estonya: Rekabet Kurulu rekabet konularından sorumludur. Maliye Bakanlığı bünyesindeki Rekabet ve Devlet Yardımları birimi devlet yardımları konularından sorumludur.

Macaristan: Rekabet Ofisi rekabet konularından sorumludur. Maliye Bakanlığı’nda bulunan Devlet Yardımları İzleme Ofisi ise devlet yardımları konularından sorumludur.

Letonya: Rekabet Konseyi ve Rekabet Bürosu şeklinde bir örgütlenme mevcuttur. Konsey rekabet konularında karar almaktan sorumludur. Soruşturmalar ise Rekabet Bürosu tarafından gerçekleştirilmektedir. Devlet Yardımları Gözetim Komisyonu bir genel müdürlük şeklinde örgütlenerek Maliye Bakanlığı’nda bulunmaktadır.

Litvanya: Rekabet Konseyi hem rekabet hem de devlet yardımları konularından sorumludur.

Malta: Adil Ticaret Komisyonu rekabet konularında karar almaktan sorumluyken, Adil Rekabet Ofisi rekabet soruşturmalarından sorumludur. Ekonomi Bakanlığı bünyesindeki Devlet Yardımları İzleme Kurulu devlet yardımları konularından sorumludur.

Polonya: Rekabetin ve Tüketicinin Korunması Ofisi hem rekabet hem de devlet yardımları konularından sorumludur.

Romanya: Rekabet Konseyi rekabet konularında karar alma ve soruşturma organı olup, Devlet yardımlarının denetlenmesinden de sorumludur.

Slovakya: Anti Tekel Ofisi rekabet konularından sorumludur. Devlet Yardımları Ofisi ise devlet yardımları konularından sorumludur.

Slovenya: Rekabetin Korunması Ofisi rekabet konularından sorumludur. Maliye Bakanlığı’na bağlı Devlet Yardımları Komisyonu ise devlet yardımları konularından sorumludur.

Türkiye: Rekabet Kurulu ve Kurumu olarak düzenlenen otorite rekabet konularından sorumludur. Devlet yardımlarının izlenmesi ve denetlenmesine ilişkin bir uygulama henüz mevcut değildir.

4.2. Bazı Avrupa Ãœlkelerinin Devlet Yardımlarının Denetlenmesine İlişkin Düzenlemeleri

Bulgaristan: Bulgaristan Cumhuriyeti rekabet yasasının dördüncü kısımı devlet yardımlarının denetlenmesi ile ilgilidir. İlgili kısımda yer alan 14 üncü madde aşağıdaki hususları vazetmektedir.

“Madde 14
(1) Devlet yardımında bulunan ve ticari ilişkilere müdahale edebilen devlet organları yardımın kabul edilebilir olup olmadığına karar vermesine imkan sağlamak üzere, devlet yardımları programını Rekabetin Korunması Komisyonu’na önceden bildirmekle yükümlü olacaklardır.
(2) Yukarıda anılan Paragraf çerçevesinde Devlet yardımı, devlet tarafından veya devlet fonları aracılığıyla verilen ve işletmeleri veya bazı malların imalatını ya da hizmetlerin verilmesini kayırarak rekabete zarar veren veya verebilecek her tür yardımdır.
(3) 1. Paragraf çerçevesinde bildirimde bulunma yükümlülüğü:
1. Malların ve hizmetlerin kaynağına bakılmaksızın ayrı ayrı tüketicilere verilip sosyal nitelikte olan;
2. Doğal afet veya başka mücbir sebeplerin neden olduğu zararlar durumunda;
olan devlet yardımları için geçerli olmayacaktır.
(4) Rekabetin Korunması Komisyonu şu şekildeki devlet yardımlarını kabul edilebilir olarak değerlendirir:
1. DüşÃ¼k yaşam standardı veya önemli işsizlik oranına sahip bölgelerin ekonomik gelişimini hızlandırmak için tasarlanmış;
2. Ticari mübadele koşulları üçüncü tarafların menfaatlerine aykırı şekilde değiştirilmediği ölçüde, belirli ticari faaliyetlerin veya müstakil bölgelerin ekonomik gelişimine yardımcı olmak için tasarlanmış;
3. Bulgaristan Cumhuriyeti’nin ekonomisindeki başlıca zorlukların üstesinden gelmek için önemli ekonomik menfaatler içeren bir projenin gerçekleştirilmesine yardımcı olan;
4. Rekabeti ihlal etmemeleri koşuluyla, kültürel ve tarihi mirasın korunmasına yardımcı olan;
(5) Rekabetin Korunması Komisyonu bir projenin veya verilen devlet yardımının yukarıda anılan paragraflar çerçevesinde kapsanan koşullarla bağdaşmadığını ve kabul edilebilir istisnalar kapsamına girmediğini saptadığı durumda; Rekabetin Korunması Komisyonu ilgili kuruma, projeyi belirlenen bir sürede feshetmeyi veya ilgili yardımın teşebbüs tarafından iade edilmesi talimatını verirâ€�.

Romanya: Romanya yasasının ikinci bölümü usul kuralları üzerinedir. Bu bölümde devlet yardımlarının bildirilmesine ilişkin 6 ncı madde mevcuttur.

“ Madde 6
(1) Bu Kanun’da veya bu Kanun’a göre düzenlemelerde aksi belirtilmedikçe, yeni Devlet Yardımı vermeye veya Mevcut Yardımda değişiklik yapmaya ilişkin herhangi bir program, yardımı veren tarafından Rekabet Konseyi’ne bildirilecektir.
(2) Devlet Yardımlarına ilişkin bildirim, Rekabet Konseyi’nin Devlet Yardımının bu Kanun’la bağdaşması konusunda bir görüş oluşturması için gereksinim duyduğu kesin ve eksiksiz tüm bilgileri içerecektir. Rekabet Konseyi, mevcut Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 90 gün içerisinde bildirimin şekli, içeriği ve detayları konusunda uygulayıcı düzenlemeleri kabul edecektir.
(3) Rekabet Konseyi her bildirimi 15 gün içerisinde Rekabet Ofisi’ne bildirecektir.
(4) Bildirim, kendisinde verilen bilgiler kesin ve eksiksiz olduğunda işlerlik kazanacaktır.
(5) Rekabet Konseyi bildirimde verilen bilgilerin kesin veya eksiksiz olmadığına inandığı taktirde, bildirimin ele geçmesini takiben 20 gün içerisinde ek bilgi talep edecektir.â€�

Çek Cumhuriyeti: Çek yasasının dördüncü bölümünde Devlet Yardımı Temininde Bildirim Görevi, Kayıt ve Gözden Geçirme başlığı altında yer alan 9 uncu kısım aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.

“(1) Devlet yardımlarının tedarikçisi ve bunun Çek Cumhuriyeti devleti olduğu hallerde dahi, devlet yardımlarını teklif eden kurum, verilen devlet yardımından Ofis’i haberdar etmek yükümlülüğünde olacaktır.
(2) Ofis verilen devlet yardımının kaydını tutacak ve bunun, bu Kanun uyarınca verilip verilmediğini inceleyecektir.
(3) Bu devlet yardımının bu Kanun uyarınca uygulanıp uygulanmadığını tayin etmek için Ofis, devlet yardımından yararlananı inceleyebilecektir.
(4) Devlet yardımından yararlanan, 3 üncü paragrafa göre inceleme yapılması için gereken eksiksiz ve doğru veri ve bilgileri Ofis’e vermek yükümlülüğünde olacaktırâ€�.

Litvanya: Litvanya yasasının üçüncü bölümü Devlet Yardımlarını Denetleme Usulü’nü düzenlerken 14 üncü madde devlet yardımlarının bildirilmesine ilişkindir.

“1. Devlet yardımlarının veren kurum ve kuruluşlar, Rekabet Konseyi’ni yeni devlet yardımları verme planlarından, ayrıca bu Kanun yürürlüğe girmeden önce verilmiş olan, Avrupa Anlaşması yürürlüğe girmeden öncekiler hariç ve sürekli verilmekte olan mevcut devlet yardımlarından haberdar edecektir. Yeni devlet yardımları, yardım verilmeden önce Rekabet Konseyi’ne bildirilecektir.
2. Teşebbüslere a bir plan dahilinde verilen devlet yardımının miktarı azımsanabilir yardım miktarını aştığında, devlet yardımının bildirilmesi zorunlu olacaktır.
3. Gemi yapımı, ulaşım, demir çelik sanayileri için her seferinde verilen devlet yardımı, ayrıca ihracat yardımı azımsanabilir yardım miktarında bir yardımı teşkil etse dahi önceden bildirilecektir.
4. Doğal afetlerin veya öngörülemeyen koşullara bağlı diğer istisnai durumların neden olduğu kayıpları düzeltme amaçlı devlet yardımı, sadece devlet yardımının miktarı maruz kalınan zararı geçtiği taktirde Rekabet Konseyi’ne bildirilecektir.
5. Bilimsel araştırma yapmak üzere kar amacı gütmeyen kuruluşlara, bilimsel ve akademik kurumlara verilen devlet yardımının bildirilmesi, bilimsel araştırma sonuçlarının açıkça yayımlandığı durumlarda zorunlu olmayacaktır.
6. Devlet yardımını veren kurum ve kuruluşlar, Rekabet Konseyi’ni büyük ölçekli yatırım projeleri için bölgesel yardımdan haberdar edecek, bu gereklilik, yardımın Rekabet Konseyi’nin halihazırda onaylamış olduğu planlar uyarınca verildiği durumlarda da geçerli olacaktır ve söz konusu projelerin uygulanması konusunda bilgi verecektir. Rekabet Konseyi, büyük ölçekli yatırım projelerinin bildirimlerini sunma ve projelerin uygulanışı konusunda bilgi verme usulünü tespit edecektir.
7. Rekabet Konseyi olumlu bir karar vermiş olana dek, devlet yardımının veren kurum ve kuruluşlar, devlet yardımı programının uygulanmasıyla ilgili eylemlerde bulunma hakkına sahip olmayacaktır.