TÜRKİYE ve AVRUPA BİRLİĞİ’nde DEVLET YARDIMLARININ İZLENMESİ VE DENETLENMESİ HAKKINDA KANUNLAR ÜZERİNE GÖRÜŞ VE ÖNERİLER

Kaynakça

Kitaplar

ALLIX D.: Les Aides d’Etat, Jolly, Paris, 2001.
BAUDENBACHER C.: A Brief Guide To European State Aid Law, Kluwer Law, London, 1997.
ESİN A.: Uluslararası Değişken Sosyo-Ekonomik Konjonktürlerde Bir Müdahale Biçimi -Devlet Yardimları-, İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, İstanbul, 1989.
ESİN A.: Dünya’da ve Türkiye’de İhracat Teşvikleri, İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, İstanbul, 1991.
ESİN A.: Sanayileşmede Teşvik Sistemleri, TUSİAD, İstanbul, l992.
ESİN A.: Avrupa Birliği’nde Teşvik Sistemi –İlkeler ve Uygulamalar- İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, İstanbul, l995.
ESİN A.: Gümrük Birliğinin Küçük ve Orta Boy İşletmelere Etkilerinin Avrupa Birliği’ne Uyumlu Teşvikler ve Mesleki Eğitim Programlari İle Giderilmesi, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, İstanbul, 1998.
ESİN A.: Türkiye için DTÖ ve AB ile Uyumlu Devlet Yardimlari (Teşvik) Sistemi Önerisi, TUSİAD, İstanbul, 1999.
KÖKSAL T.: AB’de ve Türkiye’de Devlet Yardımlarının Hukuki Çerçevesi, Rekabet Kurumu Araştırma Dairesi, Ankara, 2001.

Makaleler

ESİN A.: Dünya’da ve Türkiye’de İhracat Teşvikleri: İ.K.V. Dergisi,Sayı: 92, İstanbul, 1991.
ESİN A.: Türk Sanayinin 2000'li Yıllarda Uluslararası Rekabet Meselesi üzerine Görüşler: İ.K.V. Dergisi, Sayı: 103, İstanbul, 1992.
KÖKSAL T.: Avrupa Birliği’ne Tam Ãœyelik Sürecinde Gümrük Birliği’nin Rekabet Kuralları, Rekabet Bülteni, Sayı 4, ESC Yayınları, İstanbul, 2001.
EKLER
Roma Antlaşması
Madde: 93
(Amsterdam Antlaşması Md.88)

1- Komisyon, üye devletlerle birlikte, bu devletlerde bulunan yardım rejimlerini devamlı olarak inceler. Komisyon, bu devletlere Ortak Pazarın giderek kalkınmasının ya da işlemesinin gerektirdiği yararlı önlemleri önerir.
2- İlgilileri, kendi görüşlerini bildirmeye çağırdıktan sonra Komisyon, bir devlet ya da devlet kaynaklan aracılığıyla bağlanan bir yardımın 92. madde hükümleri ışığında Ortak Pazar ile bağdaşmaz olduğunu veya bu yardımın yolsuz şekilde uygulandığım saptarsa, kendisinin belirleyeceği süre içinde ilgili devletin bu yardımı kaldırması ya da değiştirmesi gerektiğine karar verir.
Söz konusu devlet verilen süre içinde bu karara uymazsa, Komisyon ya da ilgili her öteki devlet, 169. ve 170. (Amsterdam Antlaşması 226. Ve 227.) maddeler uygulanmaksızın doğrudan doğruya Adalet Divanına başvurabilir.
Bir üye devletin istemi üzerine Konsey bu devlet tarafından yapılan ya da yapılacak olan bir yardımın, olağanüstü durumlar böyle bir karan haklı gösteriyorsa, 92. (87.) madde hükümlerinden veya 94. (89) maddede öngörülen tüzüklerden ayrılarak Ortak Pazar ile bağdaşır sayılmak gerektiğine, oybirliğiyle karar verebilir. Komisyon bu yardım bakımından işbu paragrafın birinci satırbaşında öngörülen işleme girişmişse, ilgili üye devletin Konseye yöneltilen istemi, söz konusu işlemi, Konseyin durumunu belirlemesine kadar erteleyici etkiye sahiptir.
Bununla beraber, istemden sayılarak üç aylık bir süre içinde Konsey durumunu belirlemezse, Komisyon karar verir.
3- Bu yardımlar yapan ya da değiştiren projelerden Komisyon, görüşlerini zamanında bildirmesi için haberdar edilir. Komisyon bir projenin 92. (87)maddeye göre Ortak Pazar ile bağdaşmadığı sonucuna varırsa önceki paragrafta öngörülen işlemi gecikmek-sizin ele alır. İlgili üye devlet, bu işlem sonuçlanmadan önce tasarlanmış önlemleri uygulamaya koyamaz.

Madde: 94 (Amsterdam Antlaşması Md.89)

Konsey, Komisyonun önerisi üzerine 92 (87) ve 93. (88) maddenin uygulanması amacıyla ve özellikle 93. Madde (88) 3. paragrafın uygulanma koşullarını ve bu işlemden ayrık tutulan yardım kategorilerini saptamaya yarayan bütün tüzükleri nitelikli çoğunlukla çıkartabilir.

“1/95 Sayılı OKK
Madde 34

1. Birlik üye devletleri ya da Türkiye tarafından, hangi şekil altında olursa olsun devlet kaynakları aracılığı ile yapılarak, bazı işletmeleri ya da üretimleri desteklemek sureti ile rekabeti bozan ya da bozma tehdidi yaratan yardımlar, Birlik ile Türkiye arasındaki ticareti etkiledikleri ölçüde, Gümrük Birliği’nin iyi işleyişi ile bağdaşmaz.
2. Aşağıdakiler, Gümrük Birliği’nin işleyişi ile bağdaşır:
a) ürünlerin menşei itibarı ile ayırım yapılmaksızın münferit tüketicilere verilen sosyal nitelikli yardımlar,
b) doğal afetlerin ya da diğer olağanüstü olayların neden olduğu zararları telafi etmeye yönelik yardımlar,
c) Federal Alman Cumhuriyeti’nin, Almanya’nın bölünmesinden ötürü zarar gören bazı bölgelerine, bölünmenin yol açtığı ekonomik sorunların telafisi için gerekli olduğu ölçüde verilen yardımlar,
d) bu kararın yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıllık bir süre içinde, Birlik ile Türkiye arasındaki ticaret koşullarını ortak çıkarlarına aykırı olarak etkilememesi kaydı ile, Türkiye’nin en az gelişmiş bölgelerinin ekonomik gelişmesine tahsis edilen yardımlar.
3. Aşağıdakilerin Gümrük Birliği’nin işleyişi ile bağdaşırlığı kabul edilebilir:
a) Katma Protokol’ün 43(2) maddesi uyarınca, yaşam seviyesinin anormal şekilde düşÃ¼k olduğu ya da ciddi bir işsizlik bulunduğu bölgelerin ekonomik gelişmesini desteklemek üzere verilen yardımlar,
b) Avrupa’nın ortak çıkarlarına hizmet eden bir projenin gerçekleştirilmesi ya da Topluluğun bir üye devletinin ya da Türkiye’nin ekonomisinde ortaya çıkabilecek ciddi bir bozulmanın telafisi için tahsis edilen yardımlar,
c) bu kararın yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıllık bir süre içinde, Katma Protokol’ün 43(2) maddesi uyarınca, Gümrük Birliği’nin kurulmasının gerekli hale getirdiği yapısal uyum düzenlemelerine tahsis edilen yardımlar,
d) ortak çıkarlara aykırı olarak Birlik ile Türkiye arasındaki ticaretin koşullarını değiştirmeksizin, bazı faaliyetlerin ya da bazı ekonomik bölgelerin geliştirilmesini kolaylaştırmaya tahsis edilen yardımlar,
e) ortak çıkarlara aykırı olarak Birlik ile Türkiye arasındaki ticaretin koşullarını değiştirmeksizin, kültür değerlerinin ve kültür mirasının korunmasına tahsis edilen yardımlar,
f) Ortaklık Konseyi Kararı ile belirlenecek diğer yardım türleriâ€�.

“Madde 35

32, 33 ve 34. maddelere aykırı olan bütün uygulamalar, Avrupa Birliğini kuran Antlaşma’nın 85, 86 ve 92. maddeleri ile Birlik ikincil hukuku düzenlemelerinin uygulanmasından kaynaklanan ölçütler uyarınca değerlendirilirâ€�.
“Madde 36
Taraflar, iş ve meslek sırlarına saygının getirdiği kısıtlamalar dahilinde, bilgi alış verişinde bulunurlar.â€�

“Madde 37

1. Ortaklık Konseyi, Gümrük Birliği’nin yürürlüğe girmesinden itibaren iki yıl içinde, 32, 33 ve 34. maddeler ile ilgili 35. madde düzenlemesinin yürürlüğe girmesi için gerekli kuralları, karar yolu ile kabul eder. Bu kurallar Birlik'deki uygulananları temel alır ve diğer hususların yanı sıra, her bir rekabet makamının rolünü belirler.
2. Bu kurallar kabul edilene kadar:
a) Birlik ya da Türk makamları, anlaşmaların, kararların, uzlaşmalı uygulamaların ve hakim durumun suistimal niteliğindeki kullanımının kabul edilebilirliğine 32 ve 33. maddeler uyarınca karar verirler.
b) GATT’ın “sübvansiyonlarâ€� kodu hükümleri, 34. madde uygulama kuralları olarak uygulanır.â€�

“Madde 38

1. Birlik ya da Türkiye, bir uygulamanın 32, 33 ya da 34. maddeler ile öngörülen koşullarla bağdaşmadığı görüşÃ¼ndeyseler ve:
- bu uygulamanın 37. maddede düzenlenen uygulama kuralları uyarınca yeterli şekilde değerlendirilmediği, ya da
-bu tür kuralların eksikliği halinde, bu uygulamanın diğer tarafın çıkarlarına ciddi bir zarar ya da zarar tehdidi getirmesi ya da ulusal sanayiine önemli bir zarara yol açması
hallerinde, Gümrük Birliği Ortak Komitesi nezdinde istişarede bulunduktan ya da söz konusu istişare talebinden itibaren 45. iş gününü takiben, uygun önlemleri alabilir. Öncelikle, Gümrük Birliği’nin işleyişini en az aksatacak önlemler tercih edilir.
2. 34. madde ile bağdaşmayan uygulamalar konu olduğunda, söz konusu uygun önlemler, Tarifeler ve Ticaret üstüne Genel Anlaşma (GATT) ‘nın uygulanması halinde, sadece Tarifeler ve Ticaret üstüne Genel Anlaşma’da öngörülen usuller ve koşullar ile, bu anlaşma çerçevesinde müzakere edilen ve taraflar arasında uygulanabilir diğer araçlara saygı dahilinde kabul edilebilir.â€�

 

“Madde 39

1. Gümrük Birliği ile arzu edilen ekonomik bütünleşmenin gerçekleştirilmesi için, Türkiye rekabet konusundaki mevzuatının Topluluğunki ile uygun olmasını ve etkin bir şekilde uygulanmasını gözetir.
2. 1. paragrafta yer verilen yükümlülüklere uymak için, Türkiye:
a) Gümrük Birliği’nin yürürlüğe girişinden önce, Avrupa Birliği Antlaşması’nın 85 ve 86. maddelerinde yer alan, işletmelerin davranışlarını yasaklamayı amaçlayan bir kanunu kabul eder. Ayrıca, Gümrük Birliği’nin yürürlüğe girişinden itibaren bir yıl içinde, Birlik'te yürürlükte bulunan blok muafiyet tüzüklerinde ve Avrupa Birliği makamlarınca geliştirilen içtihatlarda yer alan bütün ilkelerin Türkiye’de uygulanmasını sağlar. Birlik, Gümrük Birliği’nin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren mümkün olan en kısa süre zarfında, Türkiye’yi blok muafiyet tüzüklerinin kabulü, kaldırılması ya da değiştirilmesi ile ilgili işlemler hakkında bilgilendirir. Bu bilgilerin verilmesinin ardından, gerekli olduğu takdirde, mevzuatını uygun hale getirmek için Türkiye’nin bir yılı vardır;
b) Gümrük Birliği’nin yürürlüğe girişinden önce, bu kuralları ve ilkeleri etkin bir şekilde uygulayacak, rekabetten yükümlü bir makam tesis eder;
c) bu kararın yürürlüğe girmesinden önce, tekstil ve hazır giyim sektörlerindeki bütün yardım rejimlerini, Avrupa Birliği Antlaşması’nın 92 ve 93. maddeleri uyarınca belirlenen Birlik çerçevesine ve genel ilkelerine uygun hale getirir. Türkiye, söz konusu çerçeve ve genel ilkelere uyumlu hale getirilen bu sektördeki bütün yardım rejimlerini Topluluğa bildirir. Birlik, Türkiye’yi, Gümrük Birliği’nin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren mümkün olan en kısa süre zarfında söz konusu çerçeve ve genel ilkelerin kabulü, kaldırılması ya da değiştirilmesi ile ilgili işlemler hakkında bilgilendirir. Bu bilgilerin verilmesinin ardından, mevzuatını uygun hale getirmek için Türkiye’nin bir yılı vardır;
d) bu kararın yürürlüğe girmesinden itibaren iki yıl içinde, tekstil ve hazır giyim sektörlerinin dışında kalan bütün yardım rejimlerini, Avrupa Birliği Antlaşması’nın 92 ve 93. maddeleri uyarınca belirlenen Birlik çerçevesine ve genel ilkelerine uygun hale getirir. Birlik, Türkiye’yi söz konusu çerçeve ve genel ilkelerin kabulü, kaldırılması ya da değiştirilmesi ile ilgili işlemler hakkında bilgilendirir. Bu bilgilerin verilmesinin ardından, mevzuatını uygun hale getirmek için Türkiye’nin bir yılı vardır;
e) Gümrük Birliği’nin yürürlüğe girişinden itibaren iki yıl içinde, d) bendi uyarınca kabul edildiği şekli ile Türkiye’de yürürlükte bulunan bütün yardım rejimlerini Topluluğa bildirir. Yeni bir yardım rejiminin kabul edilmesi gerektiği takdirde, Türkiye, bunun içeriğini mümkün olan en kısa süre zarfında Topluluğa bildirir;
f) bir işletmeye ya da işletmeler grubuna verilecek olan ve Birlik'te yürürlükte bulunan çerçeve ve genel ilkeler uyarınca bir üye devlet tarafından verilmesi halinde bildirimi gereken bütün münferit yardımları, Topluluğa önceden bildirir. Aynı şekilde, Birlik çerçeve ve genel ilkeleri dışında verilecek olan ve bir üye devlet tarafından verilmesi halinde bildirimi gereken 12 milyon ECU’den daha fazla tutardaki bütün münferit yardımları da Birliğe bildirir.
Türkiye, üye devletler ile aynı şekilde, üye devletler tarafından verilen ve AT Antlaşması’nın 93. maddesi temelinde Komisyon’un incelemesine tabi tutulan münferit yardımlar hakkında bilgilendirilir.
3. Türkiye ve Birlik, işletmelerin kısıtlayıcı uygulamaları ile ilgili kanunlarındaki bütün değişiklikler hakkında, karşılıklı bilgi teatisinde bulunurlar. Aynı zamanda bu kanunların uygulandığı vakalar da karşılıklı olarak bildirilir.
4. Bu maddenin 2. paragrafının c), e) ve f) bentleri uyarınca elde edilen bilgiler ile ilgili olarak, Topluluğun, Türkiye tarafından verilmesi istenen ve bir üye devlet tarafından verilmesi halinde Avrupa Birliği mevzuatı uyarınca gayrı kanuni olarak addedilecek bir yardıma itiraz hakkı vardır. Türkiye’nin Topluluğun görüş açısını paylaşmaması ve bu ihtilafın otuz günlük bir süre zarfında çözüme ulaştırılmaması halinde, Birlik ve Türkiye’nin bu ihtilafı tek başlarına tahkime götürme hakları vardır.
5. Türkiye’nin, bir üye devlet tarafından verilen ve Avrupa hukuku uyarınca gayrı kanuni olarak addettiği bir yardıma karşı itiraz ve Ortalık Konseyi’ne başvuru hakkı vardır. İhtilafın Ortaklık Konseyi tarafından üç aylık süre zarfında çözümlenememesi halinde, Ortaklık Konseyi Avrupa Birlikleri Adalet Divanı’na başvurmayı kararlaştırabilirâ€�.

“Madde 40

1. Birlik, Avrupa Birliği Antlaşması’nın 85, 86 ve 92. maddeleri uyarınca alınan ve Türkiye’nin çıkarlarını etkileyebilecek doğadaki bütün kararları mümkün olan en kısa süre zarfında Türkiye’ye bildirir.
2. Türkiye, Topluluğun Avrupa Birliği Antlaşması’nın 85, 86 ve 92. maddeleri uyarınca karar verdiği bütün vakalar üstüne bilgi talep etme yetkisi vardırâ€�.

“Madde 41

Kamu işletmeleri ve özel ya da münhasır haklar tanınan işletmeler ile ilgili olarak, Türkiye, en geç Gümrük Birliği’nin yürürlüğe girişini takip eden ilk yılın sonunda, Avrupa Birliği’ni kuran Antlaşma hükümlerinin ve özellikle 90. maddesinin, yanı sıra ikincil hukuk ilkelerinin ve bu temelde geliştirilen içtihadın uygulanmasını sağlarâ€�.

“Madde 42

Türkiye, Ortaklık Konseyi tarafından saptanan koşullara ve takvime uygun olarak, ticari bir nitelik gösteren devlet tekellerinin, en geç Gümrük Birliği’nin yürürlüğe girişini takip eden ikinci yılın sonunda, üye devlet vatandaşları ile Türk vatandaşları arasında, malların elde edilmesi ve pazarlanması koşullarında ayırımcılık yapılmamasını sağlayacak şekilde düzenlenmesini aşamalı olarak gerçekleştirirâ€�.