Seçim Sistemleri

Türkiye çok yakın bir gelecekte yeni seçim sistemini tartışmaya başlayacak. Fransa'da elli senedir yapılan iki turlu seçimleri yeni keşfeden mümtaz medyamız Anayasa hukukçularına taş çıkaracak derecede Türkiye için yeni seçim sistemlerini tartışıyorSiyasi istikrarın sağlanabilmesi için ülkemizde seçim ve partiler kanunlarının değişmesi gerektiğine hemen hemen tüm kesimler inanıyor. Hatta son zamanlarda sistemin ne olması üzerine tartışmalar yapılıyor. Öncelikle Dünya'da varolan sistemleri bilmemiz, sonra da ülkemiz için en uygun olanını seçmemiz gerekiyor. Ve bundan sonra da artık seseçim sistemi ile oynamamamız lazım. Zira seçim sistemleri ile sürekli oynamak siyasi istikrarsızlığın temelidir.rnTeori ve uygulamada var olan seçim sistemlerini aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz.rn1. Nisbi Temsil SistemirnYaklaşık nisbi temsil ya da tam nisbi temsil ayrımına göre verilerin kesinliği değişir.rn1.1.Dar Bölge Nisbi Temsil (Yaklaşık Nisbi Temsil)rnArtık oyların paylaştırılmasının ulusal düzeyde değil, dar seçim bölgesi düzeyinde uygulanması dar bölge nisbi temsil sistemi olarak nitelendirilir. Artık oyların paylaştırılmasında iki ayrı yöntem kullanılır; en yüksek kalan ve en yüksek ortalama.rn1.1.1. En Yüksek KalanrnBir seçim bölgesinde 8 sandalye için 400.000 oy kullanılmış olduğunu varsayalım. Bu durumda her 50.000 oy için bir sandalye vardır. Seçim sonucunda oyların A,B,C,D,E listeleri için dağılımı ise aşağıdaki gibidir:rnA listesi: 126.000:50.000=2 sandalye, kalan 26.000 oyrnB listesi: 94.000:50.000=1 sandalye, kalan 44.000 oyrnC listesi: 88.000:50.000=1 sandalye, kalan 38.000 oyrnD listesi: 65.000:50.000=1 sandalye, kalan 15.000 oyrnE listesi: 27.000:50.000=0 sandalye, kalan 27.000 oyrnKalan 3 boş sandalyeye en yüksek kalan yöntemini uygularsak, B listesi 6., C listesi 7. ve E listesi 8. sandalyeyi alacaktır.rnNihai durumda A, B, C listeleri ikişer sandalye, D ve E listeleri birer sandalye alacaktır.rn1.1.2. En Yüksek OrtalamarnBu yöntem biraz daha karmaşıktır. Her boş kalan sandalye için ayrı hesap yapılır, sırayla her boş sandalye hayali olarak ilk paylaşım tablosuna eklenir, alınan oy oranının hayali olarak bir adet arttırılmış sandalye oranına bölümünden çıkan en yüksek ortalama, bize söz konusu sandalyenin hangi listeye gideceğini belirtir.rnBir önceki dar seçim bölgesini ele alırsak, boş kalan ilk sandalye için:rnA listesi: 126.000:3 (2+1)=42.000rnB listesi: 94.000:2 (1+1)=47.000rnC listesi: 88.000:2 (1+1)=44.000rnD listesi: 65.000:2 (1+1)=32.500rnE listesi: 27.000:1 (0+1)=27.000rnSırayla, her kalan sandalye için aynı işlemin tekrarlanması sonucu elimizdeki dağılım şu olacaktır:rnA listesi: 3 sandalyernB listesi: 2 sandalyernC listesi: 2 sandalyernD listesi: 1 sandalyernE listesi: 0 sandalyernBu iki yöntemin sonuçlarının farklı olduğu gözlenmektedir. İlk yöntem, küçük partilerin işine gelirken (bu örnekte E listesi), ikinci yöntem daha orantılı olmasına bağlı olarak daha adildir.rnBelirtmek gerekir ki, dar seçim bölgesinde nisbi temsil sistemi ancak yaklaşık olarak hesaplanabilir. Sistemde her listenin tam olarak temsil edilmemekten kaynaklanan oy kaybı söz konusudur. Bu olumsuz etki tüm dar seçim bölgeleri için geçerli olduğundan, ulusal düzeyde temsil tam olarak nisbi olmayabilir.rnHaftaya yazımızda devam edeceğiz.