ŞİRKET KURTARMA TEŞVİKLERİ

Kriz üstüne kriz yiyen sanayimizi batmaktan kurtarmak üzere çeşitli cankurtaran simidi modelleri üzerinde çalışılıyor. Bu tip kurtarma operasyonlarının eşitlik ilkesine halel getirmeyecek şekilde yapılması gerekir. İşte bu vesileyle, belki biraz fikir jimnastiği yaptırır ümidiyle Avrupa Birliği'ndeki şirket kurtarma teşvikleri üzerine bir yazı yazmam gerektiğini düşündüm.rnAvrupa Topluluğu'nda önemli bir teşvik mekanizması Krizdeki İşletmelere Yapılan Yardımlar'dır. Bu şemaya göre de:rnKomisyon, güçlükte olan işletmelere üye devletlerin yaptığı yardımlar ile ilgili tutumunu çeşitli vak'alar sonucunda belirlemiştir.rnİlk olarak 1971 yılında, piyasada kredi bulamayan, güçlükteki bir işletme için Belçika Hükümeti'nin verdiği kurtarma kredisinin Komisyon tarafından, Hükümetçe geri alınması kararının verildiği görülmektedir.rnBu karara temel gerekçe olarak, sözkonusu işletmenin, hiçbir yeniden yapılanma planı ya da gelecekteki rekabet edebilirlik konumunu düzeltme planı göstermeksizin yardımdan yararlandırılmasının mümkün olamayacağı kararı verilmiştir.rnrnKomisyon'un kararının diğer gerekçelerini şu şekilde sıralamak mümkündür:rn Güçlükte olan işletmelere verilen bu tür krediler, piyasa ekonomisinin müeyyidelerini, yani rekabet edemeyen firmanın piyasadan silinmesini önlediğinden, piyasa ekonomisinin normal işleyişini engellemektedir;rn Bu tür işletmelerin yapay bir şekilde ayakta tutulması, sektörlerin yeni yapılara adapte olması için teşvik edilememelerine yol açmaktadır;rnBu tür marjinal işletmelerin ticari faaliyetleri ve piyasada kalabilmek için uyguladıkları fiyatlar, piyasayı ciddi zararlara uğratabilmektedir;rn Bu tür yardımlar, dolayısı ile Topluluk içindeki rekabeti ve ticareti ciddi biçimde zedelemektedir.rnrnBuna karşın, Komisyon güçlükte olan işletmelere verilen bütün yardımları hedef almak istememiş ve aşağıdaki hallerde bu tür yardımlara destek verdiğini belirtmiştir:rn Güçlükte olan işletmelerin ve/veya bölgelerin durumlarını kalıcı olarak düzeltmeyi hedef alan yeniden yapılanma amaçlı yardımlar söz konusu olduğunda,rn Etkilerini değerlendirmeye izin veren yeterli nitelikte bir bölgesel ya da sektörel özelliğe sahip olunduğunda.rnrn1973 yılından itibaren yaşanan ekonomik ve sosyal güçlüklere bağlı olarak, Komisyon, üye devletler tarafından uygulanmaya konulan ve bazı işletmelerin başka türlü elde etmelerine imkan olmayıp, gerek yeniden yapılanmaları ya da üretim zincirini değiştirmeleri için (kurtarma yardımları) kısa süreli, gerekse sözkonusu işlemin meyvelerini vermesi için (yan yardımlar) gerekli süre zarfında verilen yardımlar hakkında çeşitli vesilelerle görüş bildirmek zorunda kalmıştır. Çoğunlukla bu tür yardımların lehinde tavır alan Komisyon, bununla birlikte bazı kriterler de geliştirmek zorunda kalmıştır. Buna göre sadece zaman içinde sınırlı ve kurtarma yardımı kavramına giren ve bu sürenin bitiminde mevcut aksaklıkları giderebilecek nitelikte olan bir yardımın verilebilmesi için, şu kriterlere uyulması gereklidir:rnrn Bu yardımlar kredi garantisi ya da piyasa koşulları ile eşit faiz oranı ile geri ödemeli kredi niteliğinde, hazine yardımı olmalıdır;rn Verilecek tutar, işletmenin devamlılığını sağlamak için gerekli tutarı aşmamalıdır;rn Sadece gerekli ve mümkün olan önlemler için öngörülen süreyi aşmamalıdır;rn Çok kesin sosyal gerekçelere bağlı olarak verilmelidir;rn İşletmenin desteklenmesi, diğer üye devletlerdeki sanayi yapısı dengelerini bozucu etki yaratmamalıdır.rnrn"Yan yardımlar" kapsamında Komisyon tarafından geliştirilen kriterler ise şu şekildedir:rnrn Bunlar işletmenin yeniden yapılandırılması ya da üretim zincirini değiştirmesi programı ile doğrudan ilişkili olmalıdır;rn Belirli bir vadede işletmenin sözkonusu üründeki rekabetini gerçek anlamda tesis edecek nitelikte olmalıdır;rn Bu tür bir programın meyvelerini verebilmesi için kaçınılmaz olan geçiş dönemi süresince işletmenin dengesini sağlamak için gerekli olan yoğunluk ve sınır içinde olmalıdır.rn Son kritere bağlı olarak verilme süreleri gerekli sınırı aşmamalıdır.rnrnKomisyon, gerek "kurtarma", gerekse "yan" yardımlar için ortak bir zorunluluk olarak, uygulanmalar için sektöriel bir program talep etmekte ve bu uygulamanın anlamlı somut sonuç beklentilerinin önceden kendisine tebliğini istemektedir.