Devlet Yardımlarının İzlenmesi ve Denetimi Üzerine Temel İlkeler Hakkında Görüş

Devlet yardımlarının izlenmesi ve denetlenmesi iki aşamalı bir işlevi kapsamaktadır. Öncelikle söz konusu yardım programının Kanun'da vazedilen hususlar ile çelişmediğinin ön denetim safhasında belirlenmesi ve onaylanması gerekmektedir. İşlem sonrası denetim ise de minimis eşiğinin altında kalan yardımların hariç olarak bildirim marifetiyle denetlenmesini ve onaylanmasını sağlayacaktır. Bu yöntemin yararı denetleyici kuruma gelebilecek şikayetlerin ve bunların akabinde açılması zorunlu soruşturmaların önlenmesidir. Öte yandan yasaklanan yardımların yapılması durumunda bunların geri alınması söz konusu olduğundan ilgili kurumun kararları hayata geçirilmiş projelerde büyük tartışmalara yol açacaktır. Bazı durumlarda da geri dönüşÃ¼ hemen hemen mümkün olmayacaktır. Bu bakımdan işlem sonrası onay teşebbüslerin hukuki güvenceye kavuşturulmasını sağlayacaktır. Öte yandan izin verilebilir nitelikteki yardımların teşebbüsler açısından ileri dönemlerde sorun yaratmaması bakımından denetleme birimi tarafından izin sonrasında uygulanması ayrı bir hukuki güvencedir.

7. AB'nin Devlet Yardımları alanında belirli sektörler için öngördüğü özel kurallar hariç olmak üzere yeni oluşturulacak devlet yardımları rejimi tüm sektörlerdeki devlet yardımlarını kapsamalıdır.

Devlet yardımlarının denetlenmesi ve izlenmesi üzerine yasalaşacak düzenlemenin tarım ve balıkçılık hariç olmak üzere tüm sektörleri kapsamalıdır. AB uygulaması da bu yöndedir. Ayrıca tarım rejimi DTÖ ve diğer uluslararası anlaşmalarda ayrı yer bulan bir alandır. Öte yandan denetim ve izlemenin hizmet sektörünü kapsamaması başkaca sorunlar yaratabilecektir. Örneğin bir teşebbüsün hizmet sektöründe elde ettiği denetime tabi olmayan bir teşvik sonucu elde etmiş olduğu avantajı sanayi sektöründeki faaliyetine kaydırması ve orada kullanması sonucu bir piyasada elde etmiş olduğu gücü ile diğer piyasayı bozmasına neden olabilecektir. Ayrıca da çok yakın tarihte Gümrük Birliği'nin hizmetler sektörünü de kapsayacağı düşÃ¼nüldüğünde yeni düzenlemenin belirli sektörler için öngördüğü özel kurallar dışında tüm sektörleri kapsaması gerekmektedir. Ayrıca belirli devlet yardımları için AB uygulamasında mevcut bulunan düzenlemelerin izleme ve denetim biriminin tebliğleri ile düzenlenmesi gerekmektedir.

8. Azımsanabilir (de minimis) devlet yardımlarının denetim mekanizmasının dışında bırakılması gerekmektedir.

Devlet yardımlarının denetlenmesi ve izlenmesi serbest piyasa ekonomisinin etkin rekabet ortamı içerisinde çalışması için gereklidir. Ancak belirli bir eşiğin altındaki devlet yardımlarının etkin rekabeti bozacak bir etkisinin bulunduğu düşÃ¼nülemez. Nitekim AB uygulamalarında belirli bir eşiğin altındaki (100.000 Euro) yardımların denetim dışında bırakıldığı görülmektedir. Bu konuda Birliğin de minimis Tüzüğü mevcuttur. Türkiye'de de yürürlüğü konulacak yeni kanunda benzer bir düzenlemenin yapılması gerekmektedir. Kanun de minimis eşiği koyma yetkisini izleme ve denetleme birimine vermeli ve bu birim eşik tespitini tebliğler ile düzenlemelidir. Eşik tespitinde Türkiye'nin kendine özgü şartlarının dikkate alınması zorunludur.

9. Yasa'nın denetleme ve izleme işlevlerinde uygulanacak usulün etkin, şeffaf ve önceden belirli sürelere bağlanması gerekmektedir.

Devlet yardımlarının denetlenmesi ve izlenmesinin temel amacı ekonominin dengelerini bozan müdahalelerin sürdürebilir kalkınmanın sağlanmasında aksaklıklara yol açmasının önlenmesidir. Bu bakımdan denetim usulüne ilişkin kuralların etkin bir biçimde düzenlenmesi, ticari sırların saklanması kaydı ile özellikle şeffaf olması ve belirli süreler içerisinde konunun sonuçlandırılması gerekmektedir. AB uygulamasında izin süresi 60 günü aşamamaktadır. Ayrıca soruşturma süresi de 18 ayı geçmemektedir. Kararlar şeffaflığın sağlanması bakımından ATRG'de yayımlanmaktadır. Etkin denetim için yerinde inceleme ve bilgi isteme şeklinde güçlü yetkiler denetim ve izleme birimine sağlanmıştır. Türkiye'de de bu hususların yasa içerisinde belirlenmesi sistemin güvenilirliğini sağlayacaktır.

10. Devlet yardımlarının izlenmesi, denetlenmesi kadar önemli bir etkinliktir. Dolayısıyla, çıkarılacak olan yasada bu konu önemine uygun biçimde düzenlenmelidir.

Devlet yardımlarının izlenmesi hem denetlenmeyi etkin kılmak bakımından, hem de Türkiye'de yapılmakta bulunan devlet yardımlarının envanterinin çıkartılması ve güncelleştirilmesi bakımından önem taşımaktadır. Bu önemi dolayısıyla izlemenin çıkarılacak olan Kanun'da etkili bir biçimde yapılmasını sağlayacak ve bu amaçla izleme ve denetleme biriminin diğer kamu kuruluşları ile koordineli bir biçimde çalışmasına imkan verecek ayrıntılı düzenlemelerin yer alması sağlanmalıdır.