4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da
Yapılan Değişiklikler ve Konuya İlişkin Görüşler

Av.Hakan Öncel
ESC Consulting

13.12.1994 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’a ilişkin olarak 01.08.2003 tarihinde yapılan değişiklik söz konusu Kanun’un önemini bir kat daha arttırmıştır. Bugüne kadar bazı çevrelerce eleştirilen buna karşılık Kanun’un uygulanmasından sözde muzdarip olup Kurul’un kestiği cezaların tam olarak işlevsel olamaması nedeniyle bir o kadar da şanslı olan işletmeler tarafından kaygıyla karşılanan bu değişikliğin ileriki tarihlerde ses getireceğine şÃ¼phe yok. Ancak bunun öncesinde Kanun’un yeni şeklini ve getirdiği hukuki düzenlemeyi irdelemek yerinde olacaktır.

İlgili değişiklikler 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 15, 39, 53 ve 55inci maddelerine ilişkin olup, bunlar 4971 sayılı ve 01.08.2003 tarihli “Bazı Kanunlarda ve Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunâ€� uyarınca gerçekleştirilmiştir. Söz konusu maddelerin eski ve yeni şekilleri ve bunlara ilişkin yorum aşağıda sunulmaktadır;

A) 15inci Madde

15inci maddeye ait bugüne kadar uygulamada olan mevcut metin şu şekildedir;

“Kurul, bu Kanun’un kendisine verdiği görevleri yerine getirirken gerekli gördüü hallerde, teşebbüs veya teşebbüs birliklerinde incelemelrde bulunabilir. Bu amaçla teşebbüs veya teşebbüs birliklerinin:

a)Defterlerini, her türlü evrak ve belgelerini inceleyebilir ve gerekirse suretlerini alabilir,
b)Belirli konularda yazılı veya sözlü açıklama isteyebilir,
c)Teşebbüslerin her türlü malvarlığınailişkin mahallinde incelemeler yapabilir.

İnceleme Kurul emrinde çalışan uzmanlar tarafından yapılır. Uzmanlar incelemeye giderken yanlarında incelemenin konusunu, amacını ve yanlış bilgi verilmesi halinde idari para cezası uygulanacağını gösteren bir yetki belgesi bulundururlarâ€�.

İlgili değişiklik neticesinde, yukarıdaki madde metnine bir ekleme yapılmış olup, maddenin yeni şekli şu şekildedir;

“Kurul, bu Kanun’un kendisine verdiği görevleri yerine getirirken gerekli gördüü hallerde, teşebbüs veya teşebbüs birliklerinde incelemelrde bulunabilir. Bu amaçla teşebbüs veya teşebbüs birliklerinin:

a)Defterlerini, her türlü evrak ve belgelerini inceleyebilir ve gerekirse suretlerini alabilir,
b)Belirli konularda yazılı veya sözlü açıklama isteyebilir,
c)Teşebbüslerin her türlü malvarlığınailişkin mahallinde incelemeler yapabilir.

İnceleme Kurul emrinde çalışan uzmanlar tarafından yapılır. Uzmanlar incelemeye giderken yanlarında incelemenin konusunu, amacını ve yanlış bilgi verilmesi halinde idari para cezası uygulanacağını gösteren bir yetki belgesi bulundururlar.

İlgililer istenen bilgi, belge, defter ve sair vasıtların suretlerini vermekle yükümlüdür. Yerinde incelemenin engellenmesi veya engellenme olasılığının bulunması durumunda sulh ceza hakimi kararı ile yerinde inceleme yapılırâ€�.

Yukarıda yapılan ekleme neticesi olarak, soruşturmaya muhatap teşebbüslere soruşturma safhası ile ilgili olaraktan olumlu bir edimi ifa borcu getirilmiş, bunun sağlanamadığı hallerde ise cezai yargı yoyuyla bunun sağlanması öngörülmüştür. Bu husus her ne kadar ufak çaplı usuli bir değişiklik gibi görünse de, değişiklik konusu husus bundan sonraki rekabet soruşturmalarında önemli bir tutabilecek niteliktedir.

B) 39uncu Madde

39uncu Madde eski haliyle şu şekildedir;

“Kurumun gelirleri Kurum’un bütçesini oluşturur ve aşağıdaki gelir kalemlerinden oluşur:

a)Bakanlık bütçesine konacak ödenek,
b)Kurul’ca bu Kanun’un 16 ve 17. Maddelerine göre verilen cezaların yüzde yirmibeşi
c)Yayın ve sair gelirler.

Kuruma ait gelirler TC Merkez Bankası veya bir devlet bankası nezdinde açılacak bir hesapta toplanır. (b) bendinde belirtilen gelirler cezaların kesinleşmesinden sonra cezanın hazine veznesine yatırılması esnasında Kurumun ilgili hesabına yatırılırâ€�.

39uncu maddede bazı ibarelerin madde metninden çıkarıldığı görülmektedir. Buna göre maddenin yeni şekli şu şekildedir;

“ “Kurumun gelirleri Kurum’un bütçesini oluşturur ve aşağıdaki gelir kalemlerinden oluşur:

a)Bakanlık bütçesine konacak ödenek,
b)Yayın ve sair gelirler.

Kuruma ait gelirler TC Merkez Bankası veya bir devlet bankası nezdinde açılacak bir hesapta toplanır. “

Görüldüğü üzere maddede yapılan değişiklikle eskiden Kurumun gelirleri arasında yer alan ve bütçesine kaydedilen teşebbüslerden tahsil edilen para cezaları bundan böyle doğrudan Devlet’e irat olarak kaydedilecektir.

c) 53üncü Madde

53üncü madde için de iki kelimenin maddeden çıkarılması söz konusudur. İlgili madde metninin eski şekli şu şekildedir;

“Karar, Kurul Başkanı veya onun görevlendireceği bir üye tarafından yazılır. Kararlar toplantıya katılan üyeler tarafından imzalanır. Karara muhalif klan üyelerayrı ayrı veya birlikte karşı oy yazısı yazabilir. Kararın aslı Kurul arşivinde saklanır. Birer nüshası imza karşılığında taraflara verilir. Bir nüshası da yayınlanmak üzere Rekabet Kurumu Yayın İşlerine gönderilir.

Kurul Karaları kesinleştikten sonra tarafların ticari nitelikli sırlarını ifşa etmeyecek şekilde Resmi Gazete’de yayınlanırâ€�.

İlgili değişiklik sonrası madde metni şu şekildedir;

“Karar, Kurul Başkanı veya onun görevlendireceği bir üye tarafından yazılır. Kararlar toplantıya katılan üyeler tarafından imzalanır. Karara muhalif klan üyelerayrı ayrı veya birlikte karşı oy yazısı yazabilir. Kararın aslı Kurul arşivinde saklanır. Birer nüshası imza karşılığında taraflara verilir. Bir nüshası da yayınlanmak üzere Rekabet Kurumu Yayın İşlerine gönderilir.

Kurul Kararları tarafların ticari nitelikli sırlarını ifşa etmeyecek şekilde Resmi Gazete’de yayınlanırâ€�.

Yeni metinde, eski metinde yer alan “kesinleştikten sonraâ€� ibaresinin olmadığı görülmektedir. Aslında buradaki değişiklik aşağıda açıklanan 55inci Maddede yapılan değişikliğe paralel olarak yapılan bir değişiklik işlemidir.

Bu haliyle madde, Kurul tarafından alınan kararların kesinleşmeksizin Resmi Gazete’de yayınına olanak sağlayarak geçmişte yaşanan önemli bir kopukluğu da bertaraf etmiştir. ŞÃ¶yle ki, bundan sonra Kurum tarafından alınan kararların hemen yayınlanması suretiyle bu konuda kamuoyu zamanında aydınlatılmış olacak, sektör içindekiler de bu vesileyle gelişmeleri takip edebileceklerdir.

d) 55inci Madde

55inci maddede gerçekleştirilen değişiklik, bir yandan Kanun’un amacı diğer yandan da Kanun ile öngörülen yaptırımın uygulanması bakımından çok önemlidir. 55inci Maddede bir yandan bazı ifadelerin madde metninden çıkarılması diğer yandan da metne eklenmesi ile eseslı bir değişikliğe gidildiği dikkat çekmektedir.

Eski şekliyle ilgili madde metni şu şekildedir;

“Kurul’un nihai karalarına, tedbir kararlarına, para cezalarına ve süreli para cezalarına karşı kararın taraflara tebliğinden itibaren sürese içinde Danıştay’a başvurulabilir. Bu süre içinde yargı yoluna başvurulmazsa karar kesinleşir.

Para cezaları Kurulun kararı kesinleşmeden tahsil edilemez. Kurulun para cezası veya süreli para cezası veren kararının yerine getirilmesi, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında kanun hükümlerine tabidirâ€�

Yeni metin ise şu şekildedir;

“Kurul’un nihai karalarına, tedbir kararlarına, para cezalarına ve süreli para cezalarına karşı kararın taraflara tebliğinden itibaren süresi içinde Danıştay’a başvurulabilir. Kurul kararlarına karşı yargı yoluna başvurulması kararların uygulanmasını ve para cezalarının takip ve tahsilini durdurmazâ€�

Para cezaları, Kurulun nihai kararının ilgilisine tebliğ edildiği tarihten itibaren bir ay içinde ödenir. Kurulun para cezası veya süreli para cezası veren kararının yerine getirilmesi, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında kanun hükümlerine tabidirâ€�

Değişiklik neticesi olarak ortaya çıkan yeni metnin en can alıcı cümlesi şÃ¼phesiz “Para cezaları, Kurulun nihai kararının ilgilisine tebliğ edildiği tarihten itibaren bir ay içinde ödenirâ€� cümlesidir. Zira, bundan sonraki uygulamalarda Kurul kararlarına karşı Danıştay’a başvuru ve karar sonucunu beklemeye gerek kalmaksızın, Kurul tarafından kesilen cezaların taraflara tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmesi zorunluluğunu getirmektedir. Bu tarihe kadar mevcut olan uygulamanın tersine bundan böyle, faiz işlemeksizin yerinde sayan ve zaman geçtikçe teşebbüsler için de önemi azalan ve bu şekilde yaptırım gücü ve etkisini de yitiren cezalar bundan böyle hemen tahsilat yöntemi ile firmalardan alınabilecek. Danıştay’a başvuru neticesinde tarafların lehine çıkan kararlara ilişkin cezaların ise geri alımı söz konusu olacaktır.

55inci maddede yapılan değişiklik ve Kanun’un yeni kuralları oldukça yerinde uygulamalardır. Ancak her yeni uygulamanın beraberinde getirdiği sorunlar gibi bu uygulamanın da pratikte bazı olumsuzlukları olabilecektir. Örneğin, eski tarihli olup da henüz taraflara tebliği yapılmayan kararlara ilişkindir. Bu tür kararlar hakkında değişikliklerin uygulama alanı bulması bir yandan tahsil edilmeyi bekleyen para cezalarının alınmasını buna karşılık diğer yandan da yeni yürürlük kazanmış bir uygulamanın geçmişe yönelik olarak tarafların aleyhine olacak tarzda tatbikini beraberinde getirecektir. Bu hususun hukuk etiği açısından doğruluğu ise tartışılabilecek niteliktedir.