Otomotiv Yan Sanayinde Yeni İmkanlar

Türkiye'de yayımlanan 2005/4 Sayılı Motorlu Taşıtlar Sektöründeki Dikey Anlaşmalar ve Uyumlu Eylemlere İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği Avrupa Birliği'ne yürürlükte bulunan muafiyet Tüzüğü'nün bire bir benzeridir. Zaten Türkiye'nin Birliğe olan yükümlülükleri bunu emretmektedir. O nedenle de Rekabet Kurulu benzer bir uygulamayı ülkemizde yürürlüğe koymuştur. Ayrıca 01.01.2007 tarihinden itibaren tam anlamı ile yürürlüğe girmiş bulunan bu yeni düzenlemenin uygulamadaki görüntüsü Avrupa Birliği ile benzerlikler gösterecektir. O nedenle AB'nin mevcut uygulamasından dersler çıkartmak gerekmektedir.rnrnEldeki mevcut veriler uyarınca bir aracın satış fiyatı ve satın alma sonrasında ortaya çıkan tamir ve bakım maliyeti, aracın toplam maliyetinin % 40'ına tekabül etmektedir. Bu sebeple, dağıtım ve bakım onarım pazarlarında mevcut olan rekabet tüketici açısından son derece önemlidir. rnKonuya ilişkin olarak 1400/2002 sayılı Tüzük şu prensipleri getirmektedir;rnrn-Seçici ve münhasır dağıtım sistemlerinin birbirine kombine edilmesi sonucu oluşturulan karma sistem yasaklanmaktadır. Buna karşılık, belli bir bölgede münhasır başka bir bölgede de seçici sistemin uygulanmasına bir engel bulunmamaktadır. Ancak teorik olarak mümkün bu sistemin pratikte uygulaması mümkün değildir. Zira münhasır dağıtım sistemi seçilen bölgeden seçici dağıtım sistemi bölgesine rahatlıkla serbest galericiler tarafından taşıt aracı akabilir. rn-Bayiler arasındaki marka içi rekabet güçlendirilmektedir. Bu prensip uyarınca, her iki sistemde de pasif satışların ve seçici sistemde aktif satışların kısıtlanması yasaklanmakta ve yine seçici sistemin uygulandığı bölgelerde dağıtıcıların istedikleri başka yerlerde mağazalar açabilmelerine engel olunamamaktadır. rn-Bayilere satış ve servis hizmetlerini ayrı ayrı sunabilmeleri imkanı getirilmiştir. Ayrıca servis ve onarım hizmetlerinin yer seçimine ve yer değişimine distribütör firma karışamamaktadır.rn-Çok markalılık güçlendirilmiştir. Buna göre bayilerin, değişik markaların satışını yapabilmeleri engellenememektedir.rnBakım-onarım servis hizmetleri açısından 1400/2002 sayılı Tüzük şu prensipleri getirmektedir;rn-Yetkili servislere, aracın üreticisi tarafından üretilen yedek parçalar ile rekabet halinde bulunan yedek parçaları sağlayabilme imkanı getirilmiştir. Böylelikle bakım onarım işlerinde sadece orjinal yedek parça kullanımı işi son bulmuştur. rn-Özel servislerin rekabetçi pozisyonları güçlendirilmiştir. Diğer bir anlatımla distribütör firmanın serbest tamircilere tüm test cihazlarını, avadanlıkları, araç şemalarını, teknik eğitimi ve ihtiyacı olduğu kadar yedek parçası temin etmesi zorunludur.rnrn2005/4 sayılı Tebliğin Otomotiv Yan Sanayicilerine Etkileri rnrnEski sistemde Otomotiv Yan Sanayicileri aleyhine rekabeti engelleyici hususlar vardır. Yetkili servislerde satılan yedek parçaların bir kısmı, araç üreticileri ve distribütör firmaların kendileri tarafından sağlanmakta olduğundan, yetkili servislerin tamir-bakım atölyelerinde tüketicilerin farklı yedek parçalar arasında seçim hakkı yoktu. Halbuki, yeni düzenleme, yedek parça imalatçılarının yetkili servislere dolaysız bir şekilde erişim olanağı getirmektedir. Bu şekilde, tüketici, araç imalatçısı tarafından piyasaya sunulan orijinal yedek parçaları tercih edebileceği gibi, yedek parça imalatçıları tarafından piyasaya sunulan aynı orijinal yedek parçaları, ya da başka yedek parça imalatçıları tarafından piyasaya sunulan ve eşdeğer kalitedeki yedek parçalar olarak tarif edilen yedek parçaları tercih edebilecektir.rnrnYetkili Servisler, yeni mevzuata göre gelecekte hem yedek parça imalatçılarından hem de araç imalatçılarından yedek parça tedarik edebilmektedir. rnEski sistemde yedek parça üreticilerince üretilen parça ve aksamları tüketiciye ulaştıran mevcut dağıtım kanalında motorlu taşıt üreticisinin de bulunması, bu ürünlerin tüketici fiyatlarını mamuller göre değişmekle birlikte % 10 ile % 80 oranında artmasına neden olmaktaydı. Bu durum, bir taraftan karın oluşumunda yedek parça üreticisi ile motorlu araç üreticisi arasında haksızlığa neden olurken parçanın tüketiciye çok daha fazla fiyatla satılması sonucunu doğurmaktaydı.rnSonuçta; genel olarak bakıldığında Rekabet Kurulu tarafından hayata geçirilen bu tebliğ Otomotiv Yan Sanayicilerine üretim ve satış alanında geçmişte uygulama alanı bulunmayan bir çok avantajı ve yeni hakları getirmektedir. Bunların bazıları:rnrn1. Yetkili Satıcı ve Yetkili Servis'in yedek parça tedariğini Distribütör'den yapma zorunluluğu kaldırılarak doğrudan yan sanayiciden tedarik hakkı getirilmiştir.rn2. Yetkili Servislerin bağımsız tamircilere yedek parça satma hakkı getirilmiştir.rn3. Servislerde eşdeğer yedek parça kullanımı serbest bırakılmıştır.rn4. Bir parça üreticisi tarafından belgelendirilmesi durumunda orijinal yedek parça olarak kabul edilmektedir. Aksi iddia edildiğinde üretici ya da distribütör parçanın orijinal olmadığını ispat ile yükümlüdür.rn5. Eşdeğer kalitede yedek parça, bir motorlu aracın montajında kullanılan parçalara eşdeğer kalitede olduğu mevzuat gereği standartlara uygunluğunun yan sanayici tarafından belgelendirilmesi ile elde edilebilmektedir.rn6. Orijinal yedek parça, eşdeğer kalitede yedek parça, tamir ekipmanı, teşhis cihazı ya da diğer tip ekipmanların yan sanayici ile bir motorlu taşıt üreticisi arasında yapılan anlaşmayla, yan sanayicinin söz konusu mal ve hizmetleri yetkili veya bağımsız dağıtıcılar, ya da bağımsız teşebbüsler ve son kullanıcılardan herhangi birine satma imkanı getirilmiştir. rn7. Yan sanayici ürettiği orijinal yedek parçalara kendi marka ve logosunu koyarak ayrıca satışa sunabilme hakkı verilmiştir.rn8. Yan sanayiciye ana sanayicinin rakip ürünlerini üretebilme ve satma hakkı getirilmiştir.rn9. Yan sanayiciler doğrudan Yetkili Servislere veya Serbest Tamircilere orijinal yedek parça satma hakkını elde etmişlerdir.rnOtomotiv Yan Sanayicisi'nin bugün için ana sanayi ile akdetmiş olduğu mevcut sözleşmeler geçersiz olup yeni sözleşmeler önerilmektedir. Sanayici konumunu iyi değerlendirip, gelecekte işlerini büyütüp geliştirecek bir sözleşme imkanı yeni Tebliğ ile tanınmıştır.