SINAİ HAKLARIN KORUNMASI HAKKINDAKİ KANUN İLE YAPILAN YENİ DÜZENLEMELER

3 KASIM 1995 TARİH VE 4128 SAYILI KANUN İLE YÃœRÃœRLÃœĞE GİREN CEZAİ HÃœKÃœMLER

3 Kasım 1995 tarih ve 4128 Sayılı Kanun ile yürürlüğe giren suçlar, üç ayrı grupta toplanmış ve her biri için ayrı cezai hükümler getirilmiştir.

Birinci grupta;

• Patent hakkı sahibi olarak belirtilmesi gereken kimlik bildiriminin gerçeğe aykırı olarak yapılması;

• patent koruması olan bir eşya veya ambalajı üzerine konulmuş, patent koruması olduğunu belirten işaretin, yetkisi olmadan kaldırılması;

• bir kişinin kendisini haksız olarak patent başvurusu veya patent hakkı sahibi olarak göstermesi durumları,

tanımlanmış ve bu durumda suçlular hakkında

300 milyon liradan 600 milyon liraya kadar ağır para cezası ve bir yıldan iki yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.

İkinci grupta ise;

• Hak ve alakasının mevcut olmadığını veya üzerinde tasarruf yetkisi bulunmadığını bildiği veya bilmesi gerektiği halde,

• sınai hakkın korunmasına ilişkin mevzuatın devir ve intikal, rehin ve haciz ile ilgili maddelerinde yazılı haklardan birini veya bu haklarla ilgili lisansı, başkasına devretme, verme, rehnetme veya bu haklar üzerinde herhangi bir tasarrufta bulunulması,

• korunan bir patent hakkının sahibi olmadığı, koruma süresi bittiği veya herhangi bir sebeple patent hakkının hükümsüzlüğü ya da patent korumasından doğan hakkının sona ermesi durumlarında;

• kendisinin veya başkasının imal ettiği veya satışa çıkardığı eşyaya, ambalajlarına, ticari evrakına, ilanlarına, hukuken korunan bir patent hakkı ile ilgili olduğu kanısını uyandıracak şekilde, işaretler koyma veya bu amaçla yazılı ve görsel basındaki ilan ve reklamlarda, bu tarzda yazı, işaret veya ifadelerin kullanılması durumları tanımlanmış,

Bu durumda suçlular hakkında 600 milyon liradan 1 milyar liraya kadar ağır para cezası ve iki yıldan üç yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.

Üçüncü grupta ise;

• Yukarıda belirtilen suçlar, hizmetlerini yaptıkları sırada bir işletmenin çalışanları tarafından doğrudan doğruya veya emir üzerine işlenmiş ise, çalışanlar ve suçun işlenmesine mani olmayan işletme sahibi, müdür veya temsilcisi ve hangi ünvan ve sıfatla olursa olsun işletmeyi fiilen yöneten kişi de patent haklarına tecavüz sayılan fiillerden birini işlediği takdirde hakkında,

600 milyon liradan 1 milyar liraya kadar para cezası ve iki yıldan dört yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. Ayrıca, haklarında bu tür suçlardan dolayı cezalara hükmolunanların, varsa işyerlerinin bir yıldan az olmamak üzere kapatılmasına ve aynı süre zarfında ticaretten men edilmelerine hükmolunacağı hüküm altına alınmıştır.

TÃœRK PATENT ENSTİTÃœSÃœ

Türk Patent Enstitüsü patentler ve markalar gibi sınai hakların korunması için gerekli işlemleri yürütmek, Sınai Haklar konusunda sanayicilerin, ticaretle iştigal eden kişiler ile araştırma geliştirme kurumlarının bilgilendirilmesini sağlamak ve Türkiye'nin bu konudaki uluslararası anlaşmalardan doğan yükümlülüklerini yerine getirmek üzere, 1994 yılı Haziran ayında kurulmuştur.

Türk Patent Enstitüsü; Sınai Mülkiyet Hakları ile ilgili tüm işlemleri yürütmek ve uluslararası gelişmeleri izlemek, sanayiciler ve araştırmacılara bilgi ve dokümantasyon hizmeti vermek, sanayiciler ile araştırma geliştirme faaliyetlerinde bulunan kişileri, ulusal ve uluslararası mevzuat konusunda bilgilendirmek ve yönlendirmek, Türkiye'yi Sınai Haklar ile ilgili olarak uluslararası platformda temsil etmek, görevlerini yürütmektedir.

Türkiye'de Sınai Sistemin altyapısı, Türk Patent Sistemi'nin kurulmasıyla sağlanmıştır. Bunun yanısıra, patent ve marka vekillerine yasal bir statü kazandırılmıştır.

Bir patent başvurusu yapılabilmesi için Türk Patent Enstitüsü Başkanlığı'na verilmesi gereken belgeler şunlardır:

• Başvuru dilekçesi

• Buluş konusunu açıklayan tarifname

• Patentle korunması istenen buluşun unsur veya unsurlarını kapsayan istem veya istemler

• Tarifnamede istem veya istemlerde atıf yapılan resimler

• Özet

• Başvuru ücretinin ödendiğini gösterir belge

Bir patent başvurusunun geçerliliği için, başvuru ücretinin, başvuru ile birlikte veya en geç 7 gün içinde ödenmesi şarttır. Ãœcretin ödenmemesi halinde, başvuru geri alınmış kabul edilir.

TÃœRKİYE'DE YÃœRÃœRLÃœĞE GİREN ENDÃœSTRİYEL TASARIM MEVZUATININ GETİRDİKLERİ

Sanayi Devrimi ve seri üretimden önce insanlar için önemli olan kullanışlılık fonksiyonuydu. Yaratıcı, üründe kendi estetik anlayışı çerçevesinde bu fonksiyonun belirlediği sınırlar içinde üretim yapardı. Sanayi devrimiyle gelen makineleşme ve seri üretimle gelen tekniğin sağladığı imkanlarla ürünün kullanışlı olmasının yanısıra, dış görünüş itibariyle de tüketiciyi etkileme konusunu gündeme getirmiştir. Hızlı tekniklerle üretim yapan firmalar, tüketiciyi etkileyemedikleri zaman satış sorunlarıyla karşılaşmaya başlamışlardır.

Tasarımlar, insanların yaşam kalitelerini maddi açıdan iyileştirmekle kalmayıp, estetik ve konfor düşÃ¼ncelerinde de olumlu etkiler yaratmaktadırlar.

Ticari, kültürel ve bireysel ihtiyaçlar düşÃ¼nüldüğünde, büyük önem kazanması dolayısıyla, ulusal kanunlar hazırlanmış ve uluslararası anlaşmalara genel hükümler koyulmuştur.

Uluslararası ticeretin gelişmesi nedeniyle Avrupa Topluluğu'nda da ayrı bir Tüzük ve Direktif'le düzenlenmesi gereği görülmüştür. Aynı şekilde GATT'da da Uruguay' da başlatılan TRIPS müzakerelerinde de tasarım bulunmaktadır.

Tasarım, 2 ya da 3 boyutlu bir ürünün tümü veya bir parçası veya üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme veya esneklik gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur veya özelliklerinin oluşturduğu bütündür. Yeni ve ayırt edici niteliğe sahip tasarımlar belge verilerek korunurlar.

Koruma kapsamının belirlenmesinde, kıyaslanan tasarımların, farklılıklarından çok, ortak özelliklerine ağırlık verilir. Tescilli tasarımlar başvuru tarihinden itibaren 5 yıl süre ile korunur. Bu süre 5'er yıllık dönemler halinde yenilenmek üzere (Tasarım hakkı sahibinin veya onun yetkili kıldığı kişinin talebi veya yenileme ücretinin ödenmesi üzerine tescil süresi uzatılır.) toplam 25 yıla kadar uzatılır. Tasarımların tescili için yetkili merci Türk Patent Enstitüsü'dür.

27 Haziran 1995 tarih ve 554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin 31. maddesinin 2. paragrafında "Başvuru sahibi, yararlanmak istediği rüçhan hakkını başvuru ile birlikte talep eder" şeklinde bir hüküm vardır. Bu konuyla ilgili rüçhan hakkı belgesini, başvuru tarihinden itibaren 3 ay içinde vermezse rüçhan hakkından yararlanma talebi yapılmamış sayılır.

Tasarım başvurusu veya tescilli tasarım hakkından doğan kullanma yetkisi ulusal sınırların bütünü içinde veya bir kısmında geçerli olacak şekilde, Lisans Sözleşmesi yazılı şekilde olur. Sözleşme taraflardan birinin talebi üzerine sicile kaydedilir ve yayınlanır. Tasarımların hükümsüz sayılmasına yetkili mahkeme şu hallerde karar verir:

•Yenilik ve ayırt edici niteliğe sahip olmayan tasarımlar olduğu ispat edilirse,

•Teknik fonksiyonunun gerçekleştirilmesinde, tasarımcıya, tasarıma ilişkın özellik ve unsurlarda hiçbir seçenek özgürlüğü bırakmadığı ispatlanmışsa,

•Hak sahipliğinin başka kişiye veya kişilere ait olduğu ispat edilmişse,

•Tescilli bir tasarım, sonradan kamuya açıklanan aynı veya benzer nitelikteki diğer tasarımın başvuru tarihi kendisinden önce ise,

•Kamu düzeni ve genel ahlaka aykırı ise,

tasarımlar hükümsüz sayılır

Tasarımdan 554 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile doğan hak, koruma süresinin dolması veya tasarım belgesi sahibinin hakkından vazgeçmesi hallerinde sona erer.

Kanun'un 48. maddesinde hükme bağlanan esaslara göre, tasarım hakkına tecavüz sayılan fiiller;

• Tasarım hakkı sahibinin izni olmaksızın tasarımın aynını veya belirgin bir şekilde benzerini yapmak, üretmek, piyasaya sunmak, satmak, sözleşme akdi için icabda bulunmak, kullanmak, ithal etmek ve bu amaçlarla depolamak, elde bulundurmak;

• tasarım belgesi sahibi tarafından sözleşmeye dayalı lisans yoluyla verilmiş hakları izinsiz genişletmek veya bu hakları 3. kişilere devretmek; • yazılmış olan fiillere iştirak veya yardım veya hangi şekil ve şartlarda olursa olsun bu fiillerin yapılmasını kolaylaştırmak, kendisinde bulunan ve haksız olarak üretilen veya ticaret alanına çıkarılan eşyanın nereden alındığını veya nasıl sağlandığını bildirmekten kaçınmak;

• gasp gibi fiiller tasarımdan doğan hakka tecavüz sayılan fiillerdir.

Hakları tecavüze uğramış olan tasarım hakkı sahibi mahkemeden fiilin tecavüz olup olmadığının tesbitini, tecavüzün giderilmesi ve maddi-manevi zararın tazmini talebi, tasarımdan doğan haklara tecavüz fiillerinin durdurulması ve önlenmesi talebi, tasarımdan doğan haklara tecavüz suretiyle üretilen veya ithal edilen ürünlere, bunların üretiminde doğrudan doğruya kullanılan araçlara el koyulması talebi, el koyulan ürün ve araçlar üzerinde kendisine mülkiyet hakkının tanınması veya imha edilmesi mahkeme masraflarının tecavüz eden tarafından karşılanması, kamuya ilan yoluyla duyurulması talebinde bulunabilir.

Aynının üretilmesi hak sahibinin yetkilerine tecavüz oluşturması nedeniyle, cezayı gerektiren taklit mallara, ithalat ve ihracat sırasında hak sahibinin talebi üzerine, Gümrük İdareleri tarafından tedbir niteliğinde el koyulur.