REKABET YASASI AÇISINDAN İLAÇ MEVZUATININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Grup Muafiyeti Tüzükleriyle (AT-Blok Muafiyet Yönetmelikleri) kısıtlanmasına müsade edilen sınırları aşmayan unsurları içeren anlaşmalar 4. madde ile getirilen yasaklardan doğrudan muaf tutulmaktadır. Grup Muafiyeti Tebliğleri kapsamında faaliyet gösteren işletmelerin bireysel muafiyet talebiyle Rekabet Kurulu'na başvurması gerekmemektedir. 



Ayrıca rekabeti kısıtlayıcı unsurları grup muafiyeti tüzüklerinde belirtilen sınırları aşan anlaşmalara ya da karar ve uyumlu eylemlere anlaşmanın etkisiyle tüketici yararına olarak üretimde/dağıtımda ekonomik ve teknolojik iyileşmeyi sağlayan/sağlayacak etkileri oluşturması kaydıyla; Bireysel Muafiyet tespiti talep edilebilir (Tebliğ No: 1997/2). Ancak hakim durumun kötüye kullanılması yasağına bireysel muafiyet talep edilememektedir. 



2. Beşeri İlaç Endüstrisi Sektörünü Düzenleyen Mevzuatın 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ile Çelişen Temel Noktaları 



Türkiye'de imal edilen tıbbı ve ispençiyari müstahzarlarla galenik preparatlar ve kodeks ampüllerinin fiyatları 14 Mayıs 1928 tarihli ve 1262 Sayılı Kanun'un 4 Ocak 1943 tarihli ve 4348 Sayılı Kanunla değişik 7. maddesine göre 4 Aralık 1984 tarihinde 84/8845 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ve Sağlık Bakanlığı'nın 1 Eylül 1995 tarihli İlaç fiyatları Hakkında Tebliğ ile düzenlenmektedir. 



Buna göre ilaç üreticileri tespit ettikleri satış fiyatlarını, ilacı piyasaya arz etmeden önce, Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü'ne yazılı olarak bildirirler. Sağlık Bakanlığı bu fiyatı aşağıdaki kar haddi koşullarına uyulmak kaydı ile kabul ya da red eder. Bu koşullar üreticinin kar haddini belirlediği gibi dağıtıcıların (ecza depoları) ve eczanelerin de kar hadlerini belirlemektedir. 

 

Bu anlamda, 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un ruhunda yatan; malın sahibi malının satış koşullarını ve fiyatını ilk bağımsız alıcıya kadar kendi tasarrufunda tutar temel ilkesi, (hakim durumda bulunulması halinde bu durumunu kötüye kullanmamak koşulu ile) beşeri ilaç üretici sanayi için Sağlık Bakanlığı'nın doğrudan ve itiraz kabul etmez düzenleyiciliğinden ve emredici tutumundan ötürü geçersiz kılınmıştır. 



İlaç üreticilerine tanınan kar haddi, ilgili firmanın yıllık satış gelirinin % 15'ini, münferit ilaçlar için ise ilacın yıllık satış tutarının % 20'sini geçememektedir. Depocu satış fiyatı imalatçı satış fiyatına azami % 9, parakendeci satış fiyatı da depocu satış fiyatına azami % 25 ilave edilerek bulunmaktadır. 



Böylelikle ilaç sanayinin dağıtım sistemine yön veren fiyat politikalarının oluşumuna ilişkin mevcut yasal mevzuatın bazı maddeleri 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ile çelişmektedir. 



Ayrıca; vadeler, mal fazlası, iskonto, yeni fiyatların uygulanması ve ihaleler ile ilgili bir dizi düzenleme de 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un 4. maddesinde vaazedilen hususlara aykırılıklar arz etmektedir. 



Promosyona ilişkin düzenlemeler Sağlık Bakanlığı'nın 7 Eylül 1990 tarihli Beşeri İspençiyari ve Tıbbı Müstahzarların Tıbbi Tanıtım Yönetmeliği'nin 27. maddesine dayandırılmıştır. İlgili madde promosyonların aynen şÃ¶yle düzenlenmesini istemektedir: 



Ecza depoları, eczanelere satışlarında, satışlarını attırmak amacı ile, hediye ve benzeri namı altında hiç bir vaatte bulunamazlar. 



Satış hacmine bağlı olarak yeniden satıcılara hediye verilmemesi hali, 4054 Sayılı Kanun'un 4 (a) maddesi kapsamında hertürlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesi bakımından, her ne kadar etik kaygılar güdülse de, hukuka aykırı ve yasaktır. Etik kaygılar güdülmesi yasaları çiğneme hakkı tanımamaktadır. 



İlgili Yönetmeliğin 18. maddesi; 



İlacın tanıtımı amacıyla hazırlanan hatırlatıcı tanıtım malzemeleri aşağıdaki niteliklere uygun olmalıdır. 



a) Bu tür malzemeler tıbbı ve mesleki kullanıma uygun ve parasal değeri mütevazi sınırlar içinde olur. 



b) Ãœzerlerinde ilacın ticari ismi, üretici ve/veya ithalatçı firmanın adı bulunur. 



c) Tanıtım malzemeleri kamuya açık yerlerde kullanılabilecek nitelikte olamaz. 



İlaç tanıtımına ilişkin husus da 4054 Sayılı Kanun'un 4 (a) maddesi kapsamına girmekte ve benzer mülahaza ile hukuka aykırı ve yasaktır. 



Mal fazlası ve iskonto oranları gibi geleneksel satış arttırcı eylemlere ilişkin Sağlık Bakanlığı'nın 1 Eylül 1995 tarihli İlaç Fiyatları Hakkında Tebliğ'inin 4. maddesi doğrultusunda düzenlenmektedir; Tebliğ'de belirtilen karlılık hesabında brüt satış hasılasının azami %10'una kadar olan iskontolar dikkate alınır ilkesi ve iskontolar ile ilgili % 10 sınırı, 4054 Sayılı Kanun'un 4 (a), (c), (e) ve (f) maddeleri kapsamında hukuka aykırı ve yasaktır. 



Sonuç olarak sektörü düzenleyen kanunlar, kararnameler, tebliğler ve ilgili ve sorumlu Sağlık Bakanlığı direktifleri, yaptırım girişimleri, açık bir biçimde 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ile çelişmekte ve sektör, Kanun'a aykırı hareket eder konuma girmektedir. 



Mevcut yasalarda değişiklik yapılmaması durumunda, sektör üyelerinin önünde iki seçenek kalmaktadır: 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'a ya da sektörü düzenleyen diğer kanunlara ve sorumlu otorite olan Sağlık Bakanlığı uygulamalarına aykırı hareket etmek. Her iki halde de cezai müeyyideler mevcuttur. 



Bu durumda Rekabet Kurumu Başkanlığı'nın Kanun'un 30 (f) maddesi gereği sektörümüzde gerekli düzenleyici önlemlerin alınması amacı ile diğer kamu kuruluşları nezdinde gerekli girişimlerde bulunması gerekmektedir.