Çamaşır Makinelerinde Enerji Verimliliğinin Arttırılması Anlaşmasına İlişkin Komisyon Kararı Hakkında Açıklamalar
Özlem ÖKSÜN

CECED (Avrupa Konseyi Yerli Alet Ãœreticileri) tarafından 24 Eylül 1997 tarihinde yapılan Menfi Tespit/Bireysel Muafiyet bildiriminde, ATAG, Bosch-Siemens, Brandt, Candy, Electrolux, Merloni, Miele, Whirlpool, Dolmar, Smeg ve Fagor gibi CECED üyesi teşebbüsler, tekstil ürünlerinin temizlenmesi amacıyla evlerde kullanılan çamaşır makinelerine ilişkin anlaşmaya taraf olmuşlardır. İlgili anlaşmada, tanımı yapılan ve tarafların faaliyet gösterdiği ilgili ürün pazarı Avrupa Ekonomik Topluluğu olarak tespit edilmiştir. Anlaşmayı imzalayan üretici teşebbüsler Avrupa Ekonomik Topluluğu pazarının % 90,5'ini kapsamaktadır. İlgili coğrafi pazara yapılan ithalat ise nihai satışların % 5 - 7'sini kapsamaktadır.



Avrupa Birliği içerisinde satışı gerçekleştirilen çamaşır makineleri, enerji verimliliği oranına göre (yük Kwh/kg) A'dan (en çok verimli) G'ye (en az verimli) kadar yedi kategoriden oluşmaktadır[1]. İlgili anlaşma (i) çamaşır makinelerinin üretim ve ithalatı, (ii) izleme ve raporlama, (iii) tüketicinin eğitilmesi ve teknolojik gelişmelerin desteklenmesi taahhütlerini kapsamaktadır. Anlaşma 31 Aralık 2001 tarihine kadar yürürlükte kalacaktır ve bu zamana kadar yeni katılımcılara açıktır[2].



Ãœretim ve ithalat: İlgili anlaşma marifetiyle taraflar, 31 Aralık 2000 tarihine kadar AB ortalaması olan 0,24 Kwh/kg'a ulaşmak amacıyla aşağıda sunulan kategorilerdeki ürünlerin üretim ve ithalatını durdurma kararı almışlardır:



- Birinci faz: 31 Aralık 1997 tarihinden sonra E, F ve G kategorileri makineler (yük kapasitesi 3 kg'dan az olan E kategorisindeki makineler hariç),



- İkinci faz: 31 Aralık 1999 tarihinden sonra D kategorisindeki makineler (yük kapasitesi 3 kg'dan az olan ve sıkma hızı 600 rpm'den az olan makineler hariç),



İzleme ve Raporlama: Kategori sınıfları ve 0,24 Kwh/kg hedefine ulaşılması amacıyla teşebbüslerden elde edilecek veriler marifetiyle oluşturulacak olan veri tabanı izleme raporu[3] bağımsız bir danışman tarafından incelenip CECED ve Komisyon'a yıllık olarak sunulacaktır.



Tüketicinin eğitilmesi ve teknolojik gelişme: Taraflar, tüketicinin çevre bilinci ile ilgili bilgilere ulaşımını kolaylaştıracak (makine daha az enerji, deterjan, su vb tüketerek nasıl çalışır) ve enerji tasarrufu ile ilgili teknolojinin yaygınlaşmasını destekleyeceklerdir.



İlgili anlaşma neticesinde, CECED üyesi teşebbüsler artık belirtilen kriterlere uymayan çamaşır makinelerini üretmeyeceklerini ve ithal etmeyeceklerini taahhüt etmişlerdir. Kriterler, enerji verimliliği gibi uyulması zorunlu olan birtakım minimum gereklilikleri içermektedir. Anlaşma neticesinde üreticiler, 95/12/AT direktifinde belirtilmiş olan tüm enerji kategorilerinde rekabet edemez hale gelmişlerdir. Mevcut durumda pazar A ile G kategorileri arasında bulunan tüm çamaşır makinelerini kapsamakta iken, anlaşma ürün gamını A ile C (ve kısmen D) kategorileriyle sınırlandırmıştır.



1995 tarihi itibariyle AB'de toplam 2,730 olan model sayısı, anlaşmanın yürürlüğe girmesi ve dolayısıyla D, E, F ve G kategorilerindeki makinelerin bundan sonra üretiminin ve ithalatının gerçekleştirilemeyecek olmasından ötürü 1,012'ye inecektir. Birim satışı göz önüne alındığında, anlaşma marifetiyle yasaklanan ürünlerin toplam ürünler içerisindeki payı % 10-11 arasındadır. Yasaklanan ürünlerin yerini daha gelişmiş ürünler alacağından, ilgili anlaşmanın toplam ürün çıktısına herhangi bir etkisinin olması beklenmemektedir.



Anlaşmanın, Ãœye Devletler arasındaki ticareti etkileyeceği düşÃ¼nülmektedir. Çamaşır makinesi üreticisi olan teşebbüslerin tüm AB'ye dağıttıkları ürünlerini belirli yerlerdeki tesislerde ürettikleri göz önüne alınırsa bu anlaşmanın Ãœye Devletler arasındaki ticareti etkileyebileceği açıkça görülmektedir. Mevcut ürünlerin yenilenmesi esnasında ortaya çıkacak olan fiyat artışlarının dağılımı ile satışların paralel olmaması mümkün gözükmektedir[4].



Anlaşmaya taraf olan teşebbüsler, anlaşmadaki taahhütlerinin çamaşır makinelerindeki potansiyel enerji tüketimini en az % 15 - 20 oranında azaltacağını ve dolayısıyla CO2 emisyonunu azaltacağını söylemektedirler. CECED'e göre enerji sınıflandırması içerisinde bulunan ve tümü A, B ve C sınıflarındaki aynı sayıdaki makine ile değiştirilecek olan makinelerden 2015 yılı itibarıyla 7,5 Twh tasarruf elde edilecektir[5].



Elde bulunan veriler, ortaya çıkacak olan sosyal kazancın, CECED tarafından belirlenen standartlarla ilgili olarak ortaya çıkacak olan mali yükün altı katından fazla olacağını göstermektedir.



İlgili anlaşma marifetiyle ortaya konulan minimum performans standartlarının tüketiciye makul bir zaman zarfında geri döneceği düşÃ¼nülmektedir. Tüketicilerin enerji tasarrufu sağlayan çamaşır makinelerinin alımında sarfedecekleri harcamaların, elektrik faturalarında yaşanacak olan düşÃ¼ş marifetiyle 9 ile 40 ay arasında ikame edilebileceği tahmin edilmektedir.



CECED anlaşmasının ortaya çıkaracağı teknik ilerleme ve tüketicinin yararı göz önünde bulundurulduğunda, ortaya konulan standartların maliyet oranı ve bireysel kullanıcıya geri dönüşÃ¼nün faydaları ortadadır. Bildirime konu anlaşma yerine, üreticiler ve ithalatçılar için daha az kısıtlayıcı olan bilgilendirme kampanyaları veya eco-label ödülleri gibi girişimlerin beklenen etkiyi göstermesi pek mümkün görünmemektedir.



Anlaşmanın bir parçası olan bilgilendirme kampanyalarının zorunlu standarttan daha etkisiz olduğu görülmektedir. Halen mevcut bulunan AB enerji label'ı tüketicinin elektrik sarfiyatı ile ilgili olarak yeterli derecede bilgilendirilmesini sağlamaktadır. Bilinçli bir tüketici, yıkanacak çamaşırların ağırlığı ve elektrik fiyatlarını göz önünde bulundurduğunda, mevcut olan diğer makineler arasından belirli bir çamaşır makinesini seçme maliyetinin kendisi için ne kadar az olduğunu bilmektedir.



Belli başlı çamaşır makinesi satıcıları, çamaşır makinelerinin satın alınması esnasında tüketicinin kararında etkileyici rol oynayan faktörlerin başında fiyat, marka imajı, teknik performans vb.'nin gelmekte olduğunu ve enerji verimliliğinin bunların arasında çok az bir önem teşkil etmekte olduğunu söylemektedirler.



Anlaşmanın ileride enerji tasarrufu ile ilgili Ar-Ge çalışmalarını hızlandıracağı ve buna bağlı olarak üreticiler arasında ürün çeşitliliğine gidileceği düşÃ¼nülmektedir. Bu gelişmenin ise geçiş döneminin kısa süreli etkisini ortadan kaldıracağı düşÃ¼nülmektedir.



Vermiş olduğu karar ile Komisyon, çevre için maliyet ve kazançları göz önüne alarak çevreci gelişmelerin rekabet hukuku ile uyumunu sağlamıştır[6]. Komisyon verdiği bu kararla[7] Topluluktaki enerji tüketiminin önemli bir kısmını teşkil eden, çamaşır makinelerinde kullanılan elektriğin[8] kullanımının ve hava kirliliğinin azaltılması gibi AB'nin çevreci hedeflerine ulaşmak gayretinde olan teşebbüsleri desteklediğini göstermektedir.



Söz konusu anlaşmaya verilen muafiyet, aynı zamanda anlaşmanın hitam tarihi olan 31 Aralık 2001'e kadar olan kısa bir süreyi kapsamaktadır. Bu süre sonunda anlaşmanın etkilerinin ve sonuçlarının beklendiği şekilde olup olmadığı ortaya çıkacaktır.